TÜRKİYE BAROLAR BİRLİĞİ
İnsan Hakları Merkezi
Yayına Hazırlayan
Av. Cemal Donat
Türkiye Barolar Birliği Yayınları: 346
100 Soruda Engelli Hakları
ISBN: 978-605-9446-55-6
Yayıncı Sertifika No: 15566
© Türkiye Barolar Birliği
Birinci Baskı: Eylül 2017, Ankara
Türkiye Barolar Birliği
Oğuzlar Mah. Barış Manço Cad.
Av. Özdemir Özok Sokağı No: 8
06520 Balgat – ANKARA
Tel: (312) 292 59 00 (pbx)
Faks: 312 286 55 65
www.barobirlik.org.tr
yayin@barobilik.org.tr
Baskı
Şen Matbaa
Özveren Sokağı 25/B
Demirtepe-Ankara
(0312. 229 64 54 - 230 54 50)
Sertifika No: 14251
İNSAN HAKLARI MERKEZİ
Engelli Hakları Çalışma Grubu Üyeleri
Av. Gonca Özmumcu
Av. Büşra Çankaya
Av. Murat Deniz
Av. Cemal Donat
Av. İrem (Sakallıoğlu) Güler
Av. Deniz Hallaç
Av. Kemal Keser
Av. Güven Kışlalı
Av. Şerif Ali Mutlu
Av. Erkan Polat
Av. Müge Özata
Başkan
Üyeler
5
İÇİNDEKİLER
1- Alo 183 hattı nedir? ............................................................................. 9
2- Engelli Kime Denir? ............................................................................ 9
3- Engelliler İçin Sağlık Kurulu Raporu Nasıl Alınır? ......................... 9
4- Engelli Sağlık Kurulu Raporu Başvurusunda Hangi Evraklar
İstenmektedir? .................................................................................... 11
5- Engelliler İçin Sağlık Kurulu Raporuna İtiraz Süreci Nasıl
İşlemektedir? ....................................................................................... 11
6- Engelli Kimlik Kartı Nedir? Nereden Alınır? ................................... 11
7- Engelli Kimlik Kartı, Engelli Sağlık Kurulu Raporu
Yerine Geçer Mı? ................................................................................ 12
8- Yurtdışında Yaşayan Türk Vatandaşları Yaşadıkları Ülkede
Düzenlenen Engelli Sağlık Raporu İle Engelli
Kimlik Kartı Alabilir Mi?..................................................................... 12
9- Engelli Bireylerin Eğitim Hakları Nelerdir? .................................... 12
10- Kaynaştırma Eğitimi Nedir? Nasıl Yararlanılır? ............................ 13
11- Özel Eğitimden Nasıl ve Hangi Şartlarda Yararlanılır? ................ 13
12- Özel Eğitime İhtiyacı Olan Öğrencilerin Okullara ve
Kurumlara Erişimi Nasıl Gerçekleşmektedir?................................ 14
13- Özel Eğitim Hizmetlerinin Yasal Dayanağı Nedir? ....................... 14
14- Eğitsel Değerlendirme ve Tanılama Nedir? .................................. 15
15- Üniversite Sınavına Giren Engelli Öğrenciler İçin
Ne Tür Kolaylıklar bulunmaktadır? ................................................. 15
16- Engelli Üniversite Öğrencilerine Sağlanan Kolaylıklar Nelerdir? . 15
17- Engelli Bireyin Ailesine Yönelik Eğitim Hizmetleri
Nasıl Verilmektedir? .......................................................................... 16
18- Engellilere Yönelik Meslekî Eğitim Faaliyetlerini
Hangi Kurum/Kuruluşlar Yürütmektedir? ..................................... 16
19- Engellilere Yönelik Meslek Edindirme Kurslarını
Hangi Kurum/Kuruluşlar Düzenlemektedir? ................................ 16
20- Türk Dil Kurumu Tarafından İşitme Engelliler İçin
Derlenen Ulusal Türk İşaret Dili Nedir? .......................................... 17
21- Muhtaç Aylığı Nedir? ......................................................................... 18
22- Muhtaç Aylığını Kimler Alabilir? ...................................................... 19
23- Muhtaç Aylığı İçin Nereye Başvurulur? .......................................... 19
24- Muhtaç Aylığı İçin Gerekli Belgeler Nelerdir? ............................... 19
25- Engelli Aylığı Nedir? .......................................................................... 19
6
100 Soruda Engelli Hakları
26- Engelli Aylığını Kimler Alabilir? ...................................................... 20
27- Hangi şartları taşıyanlar engelli aylığından faydalanır?............. 20
28- Engelli aylığı için hangi evraklar hazırlanır ve
nereye başvurulur?............................................................................ 20
29- Engelli maaşları ne zaman ve nereden alınır?............................... 21
30- Engelli aylıkları hangi şartlarda kesilir?.......................................... 21
31- Engelli Maaşı Alıyorken Maaşı Kesilenler Tekrar
Hangi Kuruma Başvurarak Maaşlarını Bağlatmalıdır? ............... 22
32- Bakıma Gereksinimi Olanlara Devletin Sunduğu
Ne Tür Hizmetler Bulunmaktadır? ................................................. 22
33- Evde Bakım Parası Nedir? ............................................................... 23
34- Evde Bakım Parası Almanın Şartları Nelerdir? ............................ 23
35- Evde Bakım Parası İçin Nereye Başvurulur? ................................ 23
36- Kurum Bakımı Nedir? ....................................................................... 24
37- Kurum Bakımı İçin Nereye Başvurmak Gerekir? ......................... 24
38- Maaş Alan Engelliler Ayrıca Nakdi ve Aynı Yardımdan
Faydalanabilir Mi? ............................................................................. 24
39- Yersiz Ödenen Aylık veya Aylık Farklarının
Geri Alınması Nasıl Gerçekleştirilmektedir?................................. 24
40- Sosyal Güvencesi Olan Engelli Bireylerin
Sağlık Giderleri Nasıl Karşılanmaktadır? ...................................... 25
41- 1.1.2012 Tarihinden Önce 3816 Sayılı Kanuna Göre Yeşil Kartı
Olanlar, Sağlık Yardımlarından Nasıl Yararlanacaktır? .............. 25
42- Sosyal Güvencesi Olmayanlar Ortopedik ve
Diğer Yardımcı Araç Ve Gereçleri Nasıl Alabilirler? .................... 26
43- Hasta Alt Bezinin Bedelini Kim Öder? ........................................... 26
44- Tekerlekli Sandalyenin Bedelini Kim Öder? ................................. 26
45- Evde Sağlık Hizmeti Nedir? Nasıl Yararlanılır? ............................ 26
46- Evde Sağlık Hizmetleri Başvurusu
Nasıl Gerçekleştirilmektedir? .......................................................... 27
47- Evde Sağlık Hizmetleri Alan Bireylerin Sağlık Kurum veya
Kuruluşuna Sevk İşlemleri Nasıl Gerçekleşmektedir? ................ 28
48- Evde Sağlık Hizmetinin Sonlandırılması
Hangi Durumlarda Olmaktadır? ..................................................... 29
49- Engelliler Nasıl Kamu Personeli Olur? ........................................... 29
50- Engelli Kamu Personel Seçme Sınavı (EKPSS) nedir? ............... 30
51- Engelli Memur Alımında Kura Sistemi Nedir? Kimleri Kapsar? . 30
52- Engelli Memur İstihdamı İle Yükümlü Bulunan Kurum ve
Kuruluşlar Hangileridir? ................................................................... 30
7
100 Soruda Engelli Hakları
53- Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Engelli İstihdamına
İlişkin Takip ve Denetim Nasıl Yapılmaktadır? ............................. 31
54- Engelliler İçin Bir Kereye Mahsus Tayin Hakkı Nedir ve
Nasıl Uygulanmaktadır? ................................................................... 31
55- Memur Olan Engelliler Görevleri Gereği Var İse
Vardiyalı Sisteme Tabii Midir? ........................................................ 32
56- 4857 Sayılı İş Kanunu Kapsamındaki İş Yerlerinin Engelli
Çalıştırma Zorunluğu Ne Kadardır? ............................................... 32
57- Engelli İstihdam Etme Zorunluluğunu Yerine Getirmeyen
İşverenlerden Toplanan Ceza Paraları Hangi Amaçlar İçin
Kullanılmaktadır? .............................................................................. 33
58- Korumalı İş Yeri Nedir? .................................................................... 33
59- Korumalı İş Yeri Kurmak İçin Sağlanan Kolaylıklar Nelerdir? ... 33
60- Kendi İş Yerini Kurmak İsteyen Engellilere
Devletin Sağladığı Kolaylıklar Nelerdir? ....................................... 34
61- KOSGEB Yeni Girişimci Desteği Nedir? ......................................... 35
62- Devlet memurları nasıl emekli olurlar?.......................................... 35
63- Sigortalı çalışanlar kaç yılda emekli olur?..................................... 36
64- Kendi hesabına çalışanların emekliliği nasıldır?.......................... 37
65- Farklı sosyal güvenlik kurumlarında çalışmaları
bulunan kişilerin emekliliği nasıldır?.............................................. 38
66- Malulen emeklilikten faydalanmanın şartları nelerdir?.............. 38
67- Engelli Çocuğu Olan Çalışan Anneler İçin
Erken Emeklilik Düzenlemesi Var Mı? ........................................... 38
68- Malul Sayılma Hali Nedir? ................................................................ 39
69- Maluliyete Esas Teşkil Edecek Sağlık Kurulu Raporları
Nasıl ve Nerede Düzenlenir? ........................................................... 39
70- Engellilik İndirimi Nedir? ................................................................. 39
71- Kimler Engellilik İndiriminden Yararlanacaktır? ......................... 39
72- Engellilik İndirimi Tutarları Ne Kadardır? ..................................... 40
73- Engellilik İndiriminden Yararlanmak İçin Ne Yapılmalıdır? ....... 40
74- Engelliye Ait Konutta Vergi Muafiyeti Var Mı? ............................ 40
75- Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) Muafiyeti Nedir? ............................... 41
76- ÖTV Muafiyeti Hangi Araçlarda Geçerlidir? .................................. 41
77- Malûl ve Engelliler Tarafından Gümrük Vergisinden
Muafen İthal Edilecek Eşya Var Mıdır? .......................................... 42
78- Ulaşılabilirlik Nedir? .......................................................................... 43
79- Engellilerin Ulaşılabilirliğine Uygun Düzenlenme
Nasıl Sağlanacak? ............................................................................. 43
8
100 Soruda Engelli Hakları
80- İllerde Ulaşılabilirlikle İlgili Oluşturulan İzleme ve
Denetleme Kurulu Komisyonu Kimlerden Oluşmaktadır ve
İşlevi Nedir? ....................................................................................... 44
81- Ulaşılabilirlikle İlgili Engelli Vatandaşların Şikayetlerinin
Değerlendirileceği Birim Hangisidir ve Nasıl Çalışır? ................. 45
82- Ulusal Erişilebilirlik İzleme Sistemi Nedir? ................................... 45
83- Engelli Kimlik Kartı İle Sağlanan Hak ve Hizmetler Nelerdir? .. 45
84- Engelliler İçin Ücretsiz Seyahat Hakları Nelerdir? ....................... 45
85- Şehirlerarası Yolcu Otobüslerinde Engellilere
İndirim Nasıl Uygulanmaktadır? .................................................... 46
86- Türk Hava Yolları Tarafından Engellilere İndirim Nasıl
Uygulanmaktadır? ............................................................................ 47
87- Engelli Vatandaşlar Mevcut Kart Değişimini Nasıl Yapacak? ... 47
88- Engelliler Refakatçi Bulundurma Hakkından
Nasıl Yararlanacak? .......................................................................... 48
89- Müze Ve Ören Yeri Girişlerinde Engellilere
İndirim Nasıl Uygulanmaktadır? .................................................... 48
90- Milli Parklar, Tabiatı Koruma Alanları ve Tabiat Parklarına
Girişinde Engellilere İndirim Nasıl Uygulanmaktadır? ............... 48
91- GSM Şebekelerinde (Cep Telefonlarında) Uygulanan
İndirimli Tarife Nasıldır? ................................................................... 49
92- Engelli Sürücüler İçin Ayrılan Park Yerlerinin
Engelsiz Sürücüler Tarafından Kullanımını Engellemek İçin
Ne tür Tedbirler Alınmıştır? ............................................................. 49
93- Görme Engelli Vatandaşların Noter İşlemlerinde Getirilen
Yenilikler Nelerdir? ........................................................................... 50
94- H Sınıfı Ehliyet (Engellilere verilen sürücü belgesi)
Nedir, Nasıl Alınır? ............................................................................ 52
95- Tek Gözü Olanlar (Monoküler) Sürücü Belgesi Alabilir mi? ...... 53
96- Engellilerin Pasaport İşlemlerinde Ne Tür Kolaylıklar
Sağlanmaktadır?................................................................................ 53
97- Engelli Bireylerin Oy Kullanmaları Sırasında Yapılan Düzenlemeler
Nelerdir? ............................................................................................. 53
98- Engelli Bireylerin Spor Yapmalarını Kolaylaştırıcı Tedbirler Var
Mıdır? ................................................................................................... 55
99- Oturulan Konutta Engele Uygun Düzenleme Yapılır Mı ? ......... 56
100- Engelli Bireylere Yönelik Ayrımcılıkla Mücadeleye İlişkin Yasal ....
Düzenlemeler Nelerdir? ................................................................... 56
9
100 Soruda Engelli Hakları
1- Alo 183 hattı nedir?
Aile, Kadın, Çocuk, Engelli ve Sosyal Hizmet Danışma
Hattıdır.
7 gün 24 saat çalışma esasına göre hizmet vermektedir.
2- Engelli Kime Denir?
ENGELLİ; doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle
bedensel, ruhsal, zihinsel, duygusal ve sosyal
yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle
toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini
karşılama güçlükleri olan korunma, bakım,
rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç
duyan kişidir.
3- Engelliler İçin Sağlık Kurulu Raporu Nasıl Alınır?
• Engelli Sağlık Kurulu Raporu, ilgili kurumun sevk
etmesi veya engelli vatandaşların doğrudan müracaatıyla
Engelli Sağlık Kurulu Raporu vermeye
yetkili sağlık kuruluşlarından alınabilir. Rapor vermeye
yetkili sağlık kuruluşları, Sağlık Bakanlığının
www.saglik.gov.tr adresinden öğrenilebilmektedir.
Sizi sağlık kuruluşuna bir kurumun sevk etmesi gerekmemektedir,
siz kendiniz de direkt hastaneye
giderek rapor alabilirsiniz.
• Engelli raporu almak isteyen Bakanlığın internet
sitesinde yer alan her hangi bir sağlık kuruluşuna
giderek raporunu alabilecektir.
• Engelli Sağlık Kurulu Raporu alanlardan ücret talep
edilmeyeceği Sağlık Bakanlığı-Tedavi Hizmetleri
Genel Müdürlüğü’nün 2010/31 sayılı genelgesinde
yer almaktadır.
• 30.03.2013 tarihinden sonra alınmış bir raporunuz
varsa Rapor Yönetmeliğinin 2. Maddesinde yer
10
100 Soruda Engelli Hakları
alan istisnalar dışında hiçbir kurum sizden yeni rapor
talep edemez.
İstisnalar: (2) 8/10/1986 tarihli ve 86/11092 sayılı Bakanlar
Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Türk Silahlı
Kuvvetleri Sağlık Yeteneği Yönetmeliği kapsamında
asker hastanelerince malullük aylığı bağlanacaklar için
verilecek engelli sağlık kurulu raporları ile sosyal güvenlik
kuruluşlarınca primli sisteme tabi olanlara bağlanacak
malullük aylıkları için istenecek engelli sağlık
kurulu raporları ve vergi indirimi için istenecek engelli
sağlık kurulu raporlarının nihai kararları bu Yönetmelik
kapsamında değerlendirilmez,
• İster kurum sevkiyle olsun isterse doğrudan doğruya
ilgilisinin müracaatıyla olsun sağlık kuruluşu
düzenlediği raporun en az bir suretini mutlaka ilgilisine
vermek zorundadır. Çünkü raporda faydalanılması
muhtemel tüm haklar yer almaktadır ve
ilgilisinin durumuna göre faydalanması gereken
tüm haklar için birer suret tasdik edilip kendisine
verilmesi gerekmektedir,
• Rapor almak üzere sağlık kuruluşuna müracaat ettiğinizde
eğer size raporu ne için almak istediğiniz
sorulursa her hangi bir neden bildirmenize gerek
bulunmamaktadır. Zira yeni sistemde Sağlık Bakanlığı
raporun formatını belirlemiştir. Bu formatın
dışında verilen raporları kesinlikle kabul etmeyiniz.
Yeni yönetmelikte mükerrer rapor yasağı bulunduğundan
almış olduğunuz rapor her işlemde geçerli
sayılacaktır ve yeni rapor almanız yasaklandığından
eksik düzenlenen raporlar sizlere sıkıntı doğuracaktır.
Bu nedenle aldığınız raporu dikkatle
inceleyiniz ve eksik olan hususları zamanında tamamlatınız.
11
100 Soruda Engelli Hakları
4- Engelli Sağlık Kurulu Raporu Başvurusunda
Hangi Evraklar İstenmektedir?
• Sağlık kurullarından verilecek dilekçenin doldurulması,
• Kimlik fotokopisi
• 5 adet fotoğraf gerekmektedir.
5- Engelliler İçin Sağlık Kurulu Raporuna İtiraz
Süreci Nasıl İşlemektedir?
Engelliler için sağlık kurulu raporuna; engelli, velisi veya
vasisi veyahut raporu isteyen kurum tarafından itiraz
edilebilir. İlgililer itiraz dilekçesi ve engelli sağlık kurulu
raporu ile birlikte İl Sağlık Müdürlüğü’ne itiraz edebilir.
İl Sağlık Müdürlüğü kişiyi başka bir sağlık kuruluşuna
yönlendirecektir. Eğer her iki sağlık kuruluşundan da
alınan rapor dereceleri aynıysa rapor kesinleşecek,
oranlar birbirinden farklıysa İl Sağlık Müdürlüğü bu
defa hakem sağlık kuruluşuna yönlendirme yapacaktır.
Bu sağlık kuruluşundan alınan rapor kesin rapordur. İl
sağlık Müdürlüğü’ne itiraz edilmeden alınan raporlar
mükerrer rapor yasağı nedeniyle geçersiz sayılacaktır.
6- Engelli Kimlik Kartı Nedir? Nereden Alınır?
Engellilerin çeşitli hak ve hizmetlerden yararlanmasını
sağlamak amacıyla Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
tarafından verilen karttır. Engelli kimlik kartı almak için;
engelli raporunun onaylı örneği, 1 adet resim ve Aile ve
Sosyal Politikalar İl Müdürlüklerinde bulunan başvuru
formuyla birlikte Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü’ne
müracaat edilir.
04.03.2014 tarihinde yayınlanan yönetmelikle bu tarihten
sonra düzenlenecek olan kartlar şehiriçi toplu
taşıma araçları ve şehirlerarası deniz ve demiryolları
12
100 Soruda Engelli Hakları
ile yapılacak seyahatlerde ücretsiz taşıma için de kullanılacaktır.
7- Engelli Kimlik Kartı, Engelli Sağlık Kurulu Raporu
Yerine Geçer Mı?
Engelli kimlik kartı engelli sağlık kurulu raporu yerine
geçmez. Kimlik kartına sahip her Türkiye Cumhuriyeti
vatandaşı, mevzuatta münhasıran engelli kişilere tanınan
hak ve hizmetlerden yararlanır. Kimlik kartı alıp
almamak engelli kişinin isteğine bağlıdır.
8- Yurtdışında Yaşayan Türk Vatandaşları
Yaşadıkları Ülkede Düzenlenen Engelli Sağlık
Raporu İle Engelli Kimlik Kartı Alabilir Mi?
Yabancı ülkede yaşayan Türk vatandaşlarımızın yaşadığı
ülke makamlarınca verilmiş olan engelli sağlık kurulu
raporu Türkiye’de geçerli değildir. Engelli kimlik kartı
almak üzere, mevzuat gereği yetkili hastanelere müracaat
ederek yeniden engelli sağlık kurulu raporu almaları
gerekmektedir.
9- Engelli Bireylerin Eğitim Hakları Nelerdir?
Engelli bireyler temel eğitim ilkeleri doğrultusunda;
• Genel eğitim,
• Özel eğitim,
• Mesleki eğitim görme haklarını kullanabilmektedirler.
5378 sayılı Engelliler Kanunu´nun 15. Maddesinde “Hiçbir
gerekçeyle engellilerin eğitim alması engellenemez.
Engelli çocuklara, gençlere ve yetişkinlere, özel durumları
ve farklılıkları dikkate alınarak, bütünleştirilmiş
ortamlarda ve engelli olmayanlarla eşit eğitim imkânı
sağlanır.” ibaresi yer almaktadır.
13
100 Soruda Engelli Hakları
10- Kaynaştırma Eğitimi Nedir? Nasıl Yararlanılır?
KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİ (Entegrasyon): Özel eğitime
ihtiyacı olan bireylerin, eğitim ve öğretimlerini normal
gelişim gösteren akranları ile birlikte normal sınıflarda
sürdürme esasına dayanan, destek hizmetlerinin sağlandığı
özel eğitim uygulamalarıdır.
Kaynaştırma öğrencisine sınıf tekrarı yaptırılmaz.
Tespit: Okul müdürleri her öğretim yılı başında okulunda
eğer varsa psikolojik danışmanla iş birliği yaparak
sınıf öğretmenlerinden bir duyuruyla sınıflarında okuma-
yazma ve dört işlemi başaramamış, sınıf tekrarı
yapmış, öğrenme güçlüğü çeken, gelişimlerinde akranlarına
göre farklılık gösteren öğrencilerin listesini İl
Rehberlik ve Araştırma Merkezine bildirerek incelenmesini
ister.
Teşhis: İl Rehberlik ve Araştırma Merkezi tarafından
daha önce okul müdürlüğünce tespit edilen öğrenciler
incelemeye alınır. Yapılan inceleme sonucunda özel
eğitime ve kaynaştırma eğitimine alınacak öğrenciler
belirlenerek uygun sınıflara yerleştirilir.
11- Özel Eğitimden Nasıl ve Hangi Şartlarda
Yararlanılır?
a. Engelliler İçin Sağlık Kurulu Raporu Hastaneden
alınan “eksiksiz” doldurulmuş “engelliler için sağlık
kurulu raporu” ile ikamet edilen ilçede bulunan
Rehberlik Araştırma Merkezleri’ne müracaatta bulunulmalıdır.
b. Rehberlik Araştırma Merkezlerine götürülecek belgeler:
• Engelli bireyin velisinin veya okul/ kurum yönetiminin
yazılı başvurusu,
14
100 Soruda Engelli Hakları
• Okula/ kuruma kayıtlı engelli bireyin bireysel gelişim
raporu,
• İkametgâh belgesi,
• Engelliler için sağlık kurulu raporu,
c. Özel Özel Eğitim Hizmeti: Özel eğitimin temel ilkelerinden
birisi de ailelerin özel eğitim sürecinin her
boyutuna aktif olarak katılımlarının ve eğitimlerinin
sağlanmasıdır. Eğitsel değerlendirme ve tanılamanın
her sürecinde aileler, okul ve uzmanlar iş birliği
içinde çalışırlar. Gerektiğinde ailenin görüşü alınır.
Ailenin görüş ve onayı alınmadan özel eğitim süreci
ile ilgili hiçbir açıklama yapılamaz.
d. Ücretin ödenmesi: Özel eğitime ihtiyacı olduğu
“Özel Eğitim Değerlendirme Kurulu” tarafından
tespit edilen tüm engelli bireylerin yararlandığı
özel eğitim hizmetlerine ilişkin ödemenin Bütçe
Uygulama Talimatı ile belirlenen kısmı Milli Eğitim
Bakanlığı tarafından karşılanmaktadır. Bu miktar
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından özel eğitim hizmeti
veren kuruma ödenmektedir.
12- Özel Eğitime İhtiyacı Olan Öğrencilerin Okullara
Ve Kurumlara Erişimi Nasıl Gerçekleşmektedir?
Özel eğitim öğrencilerinin ücretsiz taşınmasına ilişkin
iş ve işlemler “Özel Eğitime İhtiyacı Olan Öğrencilerin
Okullara ve Kurumlara Erişiminin Ücretsiz Sağlanması
Hakkında Uygulama Esasları” çerçevesinde yürütülmekte
olup, söz konusu uygulamadan Milli Eğitim
Bakanlığı’na bağlı özel eğitim okul/kurum/sınıflarında
eğitim görmekte olan özel eğitim öğrencileri yararlanmaktadır.
13- Özel Eğitim Hizmetlerinin Yasal Dayanağı Nedir?
Özel eğitim hizmetleri 573 sayılı Kanun Hükmünde
15
100 Soruda Engelli Hakları
Kararname ve 31.05.2006 tarih ve 26184 sayılı Resmi
Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Özel Eğitim
Hizmetleri Yönetmeliği”nde belirtilen esaslar doğrultusunda
yürütülür.
14- Eğitsel Değerlendirme ve Tanılama Nedir?
Rehberlik Araştırma Merkezlerinde, bireyin tüm gelişim
alanındaki özellikleri ve akademik disiplin alanlarındaki
yeterliliklerinin değerlendirilmesi amacıyla nesnel,
standart testler ve engelli bireyin özelliklerine uygun
ölçme araçlarıyla yapılan tüm uygulamalardır.
15- Üniversite Sınavına Giren Engelli Öğrenciler İçin
Ne Tür Kolaylıklar bulunmaktadır?
Üniversite sınavına giren engelli öğrenciler için gerekli
fiziksel düzenlemeler yapılmaktadır. Ortopedik ve görme
engelliler için uygun düzenlenmiş sınav mekanları
hazırlanmakta, görme engelliler
ve az görenler için 30 dakikalık ek sınav süresi verilmekte,
sınav sorularını okuyacak ve söylenecek yanıtları
yazacak uygun eğitimde ve düzgün diksiyonlu
“yardımcı refakatçi” eşliğinde ve tek kişilik salonda sınava
girme olanağı tanınmaktadır.
16- Engelli Üniversite Öğrencilerine Sağlanan
Kolaylıklar Nelerdir?
Başarılı ve ihtiyaç sahibi engelli öğrencilere Yükseköğrenim
Kredi ve Yurtlar Kurumu tarafından öncelikli olarak
öğrenim kredisi, katkı kredisi ve yurt tahsisi yapılmaktadır.
20.06.2006 tarih ve 26200 sayılı resmi gazetede yayımlanan
“Yükseköğretim Kurumları Engelliler Danışma
ve Koordinasyon Yönetmeliği” gereğince üniversitelerde,
öğrencilerin öğrenim hayatlarını kolaylaştırmak
16
100 Soruda Engelli Hakları
için gerekli tedbirleri almak ve bu yönde düzenlemeler
yapmak üzere “Engelliler Danışma ve Koordinasyon Birimi”
oluşturulması sağlanmıştır.
17- Engelli Bireyin Ailesine Yönelik Eğitim Hizmetleri
Nasıl Verilmektedir?
Aile eğitimi, tüm eğitim kademelerindeki engelli bireyin
eğitimine katkı sağlanmasını amaçlayan “Rehberlik
ve Danışmanlık” hizmetlerini içeren bir eğitimdir. Aile
eğitim hizmetleri rehberlik ve araştırma merkezleri özel
eğitim okul ve kurumları, kaynaştırma uygulamaları yapılan
okullar tarafından hazırlanır ve yürütülür. İhtiyaç
halinde bu hizmet evlerde devam ettirilir.
18- Engellilere Yönelik Meslekî Eğitim Faaliyetlerini
Hangi Kurum/Kuruluşlar Yürütmektedir?
Millî Eğitim Bakanlığı bünyesinde işitme engelliler meslek
liseleri, ortopedik engelliler meslek Liseleri, zihinsel
engellilere yönelik meslekî eğitim merkezleri, iş eğitim
merkezleri ve yetişkin zihinsel engelliler iş eğitim merkezleri
engellilere yönelik meslekî eğitim programları
düzenlenmektedir.
Bu kuruluşların meslekî eğitim faaliyetlerinden yararlanmak
isteyen kişiler Ankara´daki kuruluşlar için Millî
Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma
Hizmetleri Genel Müdürlüğüne, illerdeki kuruluşlar için
İl Millî Eğitim Müdürlükleri’ne başvurabilirler.
19- Engellilere Yönelik Meslek Edindirme Kurslarını
Hangi Kurum/Kuruluşlar Düzenlemektedir?
Türkiye İş Kurumu ve MEB Çıraklık Yaygın Eğitim Genel
Müdürlüğü ve belediyeler engellilere yönelik meslek
edindirme kursları düzenlemektedir.
17
100 Soruda Engelli Hakları
20- Türk Dil Kurumu Tarafından İşitme Engelliler İçin
Derlenen Ulusal Türk İşaret Dili Nedir?
İşaret Dili, İşitme engellilerce kullanılan, duygu, düşünce,
istek ve ihtiyaçların ifade edilmesi amacıyla el ve
vücut hareketleri ile mimikler kullanılarak oluşturulan
görsel dili ifade etmektedir.
İşaret dili alanında farklı uygulamaların neden olduğu
karışıklığın önlenmesi ve Türk İşaret Dili Sisteminin tek
bir dil olarak ülke genelinde yayılmasının sağlanması
amacıyla Türk İşaret Dili 2005 yılında çıkarılan Engelliler
Hakkında Kanun ile resmi olarak kabul edilmiştir.
Türkiye’de işitme engellilerin gerek eğitim hakkından
gerekse diğer kamusal hizmetlerden etkin bir şekilde
yararlanmalarının sağlanması için ulusal işaret dilinin
mevzuatta tanımlanmasına ihtiyaç duyulmuştur. Bu
çerçevede, Engelliler Hakkında Kanunla, işitme engellilerin
eğitim ve iletişimlerinin sağlanması amacıyla, Türk
Dil Kurumu tarafından “Türk işaret dili sistemi” oluşturulması
öngörülmüştür (15. md.) Ulusal bir işaret dili
sisteminin oluşturulması çalışmalarının koordinasyonu
için Türk Dil Kurumu görevlendirilmiştir (Bkz. 24. Md.).
Bu kapsamda, işitme engelli bireylerin kendi aralarında
iletişimi sağlamak üzere kullandıkları işaret dili konusunda
dokümantasyon çalışmaları yapmak, gelişmeleri
takip etmek, eğitici araç ve gereçleri geliştirmek, işaret
dili öğreticilerinin ve tercümanlarının yetiştirilmesini
sağlamak amacıyla Türk İşaret Dili Sisteminin oluşturulması,
uygulanması ve İşaret Dili öğreticileri ile tercümanlarının
yetiştirilmesi için 2006 yılında “Türk İşaret
Dili Sisteminin Oluşturulması ve Uygulanmasına Yönelik
Usul ve Esasların Belirlenmesine İlişkin Yönetmelik”
çıkarılmıştır.
Yönetmelikle birlikte Türk Dil Kurumu’nun (TDK) başkanlığında
ilgili kurumların katılımı ile Ulusal Türk İşaret
Dili’nin derlenmesine yönelik çalışmalara başlanmıştır.
18
100 Soruda Engelli Hakları
Türk işaret dilinin dil bilgisi ve sözlüğünün hazırlanması
için 18 Ocak 2011 tarihinde ilgili Yönetmelikte yapılan
değişiklikle Türk Dil Kurumu bünyesinde Türk İşaret Dili
Bilim ve Onay Kurulu (TİDBO) kurulmuştur.
Türkiye’de işitme yetersizliğinden etkilenmiş bireylerin
işaret dilinde kullandığı sembollerdeki farklılığı sınırlandırmak
amacıyla ortak bir kullanımın sağlanması
için Milli Eğitim Bakanlığı tarafından “Türk İşaret Dili
Sözlüğü” hazırlanmıştır. Sözlüğün 5.000 adet basımı
yapılarak, gelen görüş ve öneriler doğrultusunda revize
edilmesi amacıyla, ilgili okul ve kurumlara gönderilmiştir.
Ayrıca hazırlanan sözlük kapsamında işaret dili
kullanımına yönelik 81 kişiye eğitici eğitimi verilmiştir.
İlgili kurum ve kuruluşların görüş ve önerileri alındıktan
sonra gerekli düzeltmeler yapılarak kullanım ülke geneline
yaygınlaştırılacaktır. Türk İşaret Dili dil bilgisinin
hazırlanması çalışmaları ise devam etmektedir.
İşitme engelli bireylere gerekli hallerde tercümanlık
yapmak üzere illerde işaret dili bilen personelin yetiştirilmesi,
eğitimi, çalıştırılması, yetki ve görevleri ile çalışma
usul ve esasları 2006 yılında yayımlanan İşaret
Dili Tercümanlığı Hizmeti Verecek Personelin Yetiştirilmesi
İle Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik ile belirlenmiştir.
Söz konusu Yönetmelik çerçevesinde, işitme
engellilerin kamu hizmetlerinden diğer vatandaşlarla
eşit koşullarda yararlanmalarını teşvik etmek üzere Aile
ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından illerde en az
bir işaret dili tercümanı görevlendirilmektedir.
21- Muhtaç Aylığı Nedir?
Vakfiyelerde yer alan hayır şartlarının yerine getirilmesi
amacıyla muhtaç durumda bulunan engelliler ile yetimlere
ödenen aylıktır. 2017 yılında muhtaç engelliler
ile yetim çocukların her birine aylık olarak 601,43 TL
ödenmektedir.
19
100 Soruda Engelli Hakları
22- Muhtaç Aylığını Kimler Alabilir?
% 40 ve üzeri engelli olan muhtaçlara,
• Sosyal güvencesi olmaması,
• Herhangi bir gelir veya aylığı bulunmaması,
• Mahkeme kararı veya kanunla bakım altına alınmamış
olması,
• Gelir getirici taşınır ve taşınmaz malı mevcut olmaması
veya olup da bunlardan elde edeceği aylık ortalama
gelirinin bu yönetmelikle belirlenen muhtaç
aylığı miktarını geçmemesi halinde muhtaç aylığı
bağlanır.
23- Muhtaç Aylığı İçin Nereye Başvurulur?
Engelli bireyler başvuru formunu doldurup imzaladıktan
sonra engelini engel oranını belirten “engelli sağlık
kurulu raporunu” ekleyip, ikamet ettiği ilin bağlı olduğu
Vakıflar Bölge Müdürlüğü’ne şahsen, posta yoluyla
veya Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün internet sitesi üzerinden
başvuru yapabilirler.
24- Muhtaç Aylığı İçin Gerekli Belgeler Nelerdir?
Muhtaç aylığı başvuru formu
Engelli için sağlık kurulu raporu
• Muhtaç aylığı başvuru formu www.vgm.gov.tr adresinden
de sağlanabilir.
25- Engelli Aylığı Nedir?
Toplumda genellikle “engelli aylığı” olarak bilinen ve
2022 sayılı “65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve
Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında
Kanunun” ilgili maddelerince bağlanan aylıktır.
20
100 Soruda Engelli Hakları
26- Engelli Aylığını Kimler Alabilir?
• Engel oranı % 70 ve üzerinde olan ve 18 yaşını dolduran
engelliler,
• Engel oranı % 40 ile % 69 arasında olan ve 18 yaşını
doldurmuş bulunan engelliler,
• Kanunen bakmakla yükümlü olduğu ve fiilen bakımını
gerçekleştirdiği 18 yaşını tamamlamamış engelli
yakını bulunanlar,
• Herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan malul olmaları
nedeniyle yetim olarak aylık veya gelir alan
çocuklara, aylık ya da gelirleri engellilik derecelerine
göre alabilecekleri engelli aylığı tutarından düşük
olanların ilgili kuruma müracaatta bulunmaları
suretiyle aradaki fark tamamlanarak ödeme yapılır.
27- Hangi şartları taşıyanlar engelli aylığından
faydalanır?
• T.C. vatandaşı olan,
• Herhangi bir işte çalışmayan,
• Sosyal Güvenlik Kurumu’na tabi olmayan,
• Nafaka almayan veya alabilecek durumda olmayan,
• Her ne nam altında olursa olsun aile bireylerinin aylık
her türlü gelirleri toplamı, birey sayısına bölündüğünde
kişi başına düşen gelir bir aylık net asgari
ücretin 1/3’ ünden az olan,
• Kendisine bakmakla yükümlü bir yakını bulunmayan
engelliler aylık için gerekli şartları taşıyor kabul
edilir.
28- Engelli aylığı için hangi evraklar hazırlanır ve
nereye başvurulur?
• Nüfus Cüzdan örneği (Muhtardan tasdikli),
21
100 Soruda Engelli Hakları
• Üç Resim
• Dilekçe ile Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü ve
ilgili birimlerine müracaat edilir.
29- Engelli maaşları ne zaman ve nereden alınır?
2022 Sayılı Kanuna göre PTT şubelerinden yaşlı ve engelli
aylığı alanların ödeme günleri aşağıdaki şekildedir:
• Doğum yılının son rakamı 0 ve 5 olanlara her dönemin
5. günü,
• Doğum yılının son rakamı 1 ve 6 olanlara her dönemin
6. günü,
• Doğum yılının son rakamı 2 ve 7 olanlara her dönemin
7. günü,
• Doğum yılının son rakamı 3 ve 8 olanlara her dönemin
8. günü
• Doğum yılının son rakamı 4 ve 9 olanlara her dönemin
9. günü ödeme yapılmaktadır.
30- Engelli aylıkları hangi şartlarda kesilir?
Bağlanan aylıklar, hak sahiplerinin;
• Ölümü,
• Türk vatandaşlığından çıkarılması, Türk vatandaşlığını
muhafaza edenler hariç yabancı memleket
uyruğuna girmesi,
• Muhtaçlığının kalkması (Hanedeki aylık toplam gelirin
kişi başına düşen miktarının net asgari ücretin
1/3’ünün üzerine çıkması),
• Çalışmaya başlaması,
• Bir akitle gerçek veya tüzel kişiler tarafından bakım
altına alınması,
22
100 Soruda Engelli Hakları
• Daimi olmayan engel oranının % 40’ın altına düşmesi,
• Evlenmesi sebebiyle muhtaç durumdan çıkması,
• 18 yaşından küçük olduğu için velisine aylık bağlanan
engellinin 18 yaşını tamamlaması,
• 18 yaşından küçük olduğu için velisine aylık ödenen
engelli çocuk ile velisi arasındaki bakım ilişkisinin
fiilen gerçekleşmediğinin belirlenmesi,
• Sosyal güvenlik kurumlarından malul olmaları nedeniyle
ödenmekte olan yetim aylığı veya gelirinin
kesilmesi, hallerinde, bu durumlarının meydana
geldiği tarihi takip eden dönem başından itibaren
kesilir.
31- Engelli Maaşı Alıyorken Maaşı Kesilenler
Tekrar Hangi Kuruma Başvurarak Maaşlarını
Bağlatmalıdır?
Sosyal Yardımlaşma Ve Dayanışma Vakıflarına başvurularak
kriterlerin uygun olması halinde maaş yeniden
bağlatılabilir.
32- Bakıma Gereksinimi Olanlara Devletin Sunduğu
Ne Tür Hizmetler Bulunmaktadır?
Ailesi ekonomik yoksunluk içinde bulunan bakıma
muhtaç engelli bireylere evlerinde veya kurumda bakım
hizmeti verilmektedir. Bu hizmetlerin kurumda yapılması
halinde memur aylık kat sayısının 20.000 gösterge
rakamıyla çarpılması sonucu bulunacak tutarda
ödeme yapılmaktadır.
Yine aynı şartlarda bakımı aile bireyi ya da yakını tarafından
karşılanan engelli birey için, bakımı yapan kişiye
memur aylık kat sayısının 10.000 gösterge rakamıyla
çarpılması sonucu bulunacak tutarda ödeme yapılmak23
100 Soruda Engelli Hakları
tadır. Bakım hizmeti ve bakım ücretinden faydalanmak
için ikamet edilen yerdeki Aile ve Sosyal Politikalar Müdürlüğü’ne
veya varsa İlçe Müdürlüğü’ne başvurmak
gerekmektedir.
33- Evde Bakım Parası Nedir?
Engelli bireylerin hayatlarının idamesini evde yürütecek
kişilere Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü tarafından
ödenen ücrete evde bakım parası denilmektedir.
Evde bakım parası engelli bireylerin kendisine değil,
bakımını üstlenen akrabası, vasisi gibi üçüncü kişilere
ödenen bir meblağdır.
34- Evde Bakım Parası Almanın Şartları Nelerdir?
Engelli bireylerin evde bakım parası alabilmesi için üç
şart gereklidir.
a. Her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirleri
toplamı esas alınmak suretiyle kendilerine ait veya
bakmakla yükümlü olduğu birey sayısına göre kendisine
düşen ortalama aylık gelir tutarının, bir aylık
net asgari ücret tutarının 2/3’ünden daha az olduğu
gelir testi raporu ile tespit edilmesi,
b. Engelli bireyin heyet raporu veren hastanelerden
alacağı engelli sağlık kurul raporunun ağır engelli
kısmında mutlaka “Evet” yazan bir ibare bulunması,
c. Engelli bireyin başkasının yardımı olmadan hayatını
devam ettiremeyecek şekilde bakıma muhtaç
olması gerekli olduğunun bakım heyeti raporu ile
tespit edilmesi,
35- Evde Bakım Parası İçin Nereye Başvurulur?
Evde bakım parası alabilmek için engelli bireyin ikametgâhının
bulunduğu yerdeki Aile ve Sosyal Politikalar İl
24
100 Soruda Engelli Hakları
Müdürlüğü’ne veya varsa İlçe Müdürlüklerine başvurulması
gerekmektedir. İlçe Müdürlüklerinin bulunmadığı
yerlerde ise Kaymakamlıklara başvuru yapılabilir
36- Kurum Bakımı Nedir?
Bakıma muhtaç engelli bireyin aile yanında bakımının
mümkün olmaması halinde kurumda bakım hizmeti
verilir. Bakım hizmetleri Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü
denetiminde yürütülmektedir.
Bakıma muhtaç engelli bireye Aile ve Sosyal Politikalar
bakım merkezlerinde ya da özel bakım merkezlerinde
hizmet verilmektedir.
37- Kurum Bakımı İçin Nereye Başvurmak Gerekir?
Engelli bireyin ikametgâhının bulunduğu yerdeki Aile
ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü’ne, veya varsa İlçe
Müdürlüklerine başvurulması gerekmektedir. İlçe Müdürlüklerinin
bulunmadığı yerlerde ise Kaymakamlıklara
başvuru yapılabilir.
38- Maaş Alan Engelliler Ayrıca Nakdi ve Aynı
Yardımdan Faydalanabilir Mi?
Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü‘nce muhtaç durumdaki
ailelerin çocuklarının bakımına destek için ayni ve
nakdi yardımlar yapılmaktadır. Muhtaç olup, engelli
çocuğunun bakımında güçlükler yaşayan aileler bu
yardımdan yararlanmak için illerinde bulunan Aile ve
Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü veya ilçelerde Sosyal
Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına müracaat edebilirler.
39- Yersiz Ödenen Aylık veya Aylık Farklarının Geri
Alınması Nasıl Gerçekleştirilmektedir?
Aylık veya aylık farkı hakkını kaybedenlere, aylıklarının
25
100 Soruda Engelli Hakları
kesilmesini gerektiren tarihten sonraki dönemler için
yapılan ödemeler, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun bildirimi
üzerine mahalli maliye teşkilatı tarafından ilgililerden
tahsil edilir.
*** 6770 S.K. 6. Madde ile 27.01.2017 tarihinden önce
yersiz ödenen evde bakım paraları ve cezaları terkin
edilmiş olup tahsil edilmeyecektir. Ayrıca tahsil edilen
tutarlar iade edilmeyecektir.
40- Sosyal Güvencesi Olan Engelli Bireylerin Sağlık
Giderleri Nasıl Karşılanmaktadır?
Sosyal güvencesi olan engelli bireylerin tedavi, muayene,
ilaç, tetkik ve ortez-protez ihtiyaçları bağlı oldukları
sosyal güvenlik kuruluşu tarafından katkı payı alınarak
karşılanmaktadır.
41- 1.1.2012 Tarihinden Önce 3816 Sayılı Kanuna Göre
Yeşil Kartı Olanlar, Sağlık Yardımlarından Nasıl
Yararlanacaktır?
1.1.2012 tarihinden önce yeşil kart sahibi olan ve bu tarihten
sonra da vizesi (hak sahipliği) devam edenler,
genel sağlık sigortası kapsamında sağlık yardımlarından
yararlanmaya vize süresi dolana kadar devam edeceklerdir.
Vize süresinin dolduğu tarihten itibaren de en
geç bir ay içinde gelir testi yapılması için ikametlerinin
bulunduğu sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarına
(SYDV) başvurmaları gerekmektedir.
Yapılan gelir testi sonucuna göre aile içinde kişi başına
düşen aylık ortalama gelirleri asgari ücretin üçte birinin
altında olanlar, yeşil kartlı (Kanunun 60/c-1 alt bendi
kapsamında) gibi primi devlet tarafından karşılanarak
sağlık hizmetlerinden faydalandırılmaktadır.
26
100 Soruda Engelli Hakları
42- Sosyal Güvencesi Olmayanlar Ortopedik Ve Diğer
Yardımcı Araç Ve Gereçleri Nasıl Alabilirler?
İl veya İlçe Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına
müracaat edilerek talepte bulunabilir. Ayrıca; Kızılay
ve diğer sosyal yardım amaçlı dernek, vakıf, federasyon,
konfederasyonlardan bu konuda bilgi alınabilir.
43- Hasta Alt Bezinin Bedelini Kim Öder?
Hastalığı nedeniyle “mesane veya rektum” kontrolü olmadığının
(çocuklar için en az iki yaşını tamamlamış olmak
kaydı ile) ve hasta altı bezi kullanması gerektiğinin
belirtildiği uzman hekim raporuna dayanılarak reçete
düzenlenmesi halinde ihtiyaca binaen kullanılması öngörülen
hasta alt bezine ait fatura bedelleri birer aylık
devreler halinde Sosyal Güvenlik Kurumunca ödenir.
44- Tekerlekli Sandalyenin Bedelini Kim Öder?
Bağlı bulunulan sosyal güvenlik kurumunca karşılanır.
Herhangi bir sosyal güvenceye tâbi olmama halinde
Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarından , Valilik
ve Kaymakamlıklardan talep edilebilir.
45- Evde Sağlık Hizmeti Nedir? Nasıl Yararlanılır?
Evde sağlık hizmeti:
Çeşitli hastalıklara bağlı olarak evde sağlık hizmeti sunumuna
ihtiyacı olan bireylere evinde ve aile ortamında
sosyal ve psikolojik danışmanlık hizmetlerini de kapsayacak
şekilde verilen muayene, tetkik, tahlil, tedavi,
tıbbi bakım, takip ve rehabilitasyon hizmetlerini kapsar.
• Kişinin kapsamlı olarak tıbbi değerlendirmesi yapılır,
• Var ise tanıyı koyup tedaviyi planlayan müdavi
tabibin, bulunmaması halinde ilgili dal uzmanının
27
100 Soruda Engelli Hakları
konsültasyonunu sağlayarak alacağı bilgi ve öneriler
doğrultusunda tedavi planı hazırlanır.
• Evde sağlık hizmeti alan kişiler belirli aralıklarla ziyaret
edilir, bakım ve takip sonuçları değerlendirilir
ve sonuçlara göre ortaya çıkan ihtiyaçlarla ilgili
müdavi tabip veya konsültan tabip ile de görüşerek
yeni tedavi planı düzenlenir.
• Evde sağlık hizmetleri sırasında kullanılacak ilaç,
tıbbi cihaz ve malzemelerin sağlanması, uygun koşullarda
saklanması, kulanım şekli, tıbbi atıkların
toplanması ve muhafaza edilmesi, enfeksiyonlardan
ve bulaşıcı hastalıklardan korunma gibi konularda
kişi ve aile bireyleri bilgilendirilir, danışmanlık
hizmeti verilir.
• Evde sağlık hizmetleri ile ilgili kayıtlar zamanında
ve noksansız olarak tutulur ve muhafaza edilir.
• Gerçekleştirilen hizmetlerle ilgili olarak hastanın
aile hekimine bilgi verilir.
• Evde sağlık hizmetleri kapsamındaki laboratuvar
hizmetleri, sağlık kurumu bünyesindeki merkezi
laboratuvar veya hizmet alımı yoluyla temin edilen
laboratuvarlar vasıtasıyla verilir. Bu hizmetler,
sağlık kurum baştabibinin onayı alınarak, laboratuvar
sorumlusu tabip ile birim sorumlusu tabibin
ortaklaşa belirleyeceği yönteme uygun olarak ve
iş birliği içerisinde yürütülür. Evde sağlık hizmetleri
verecek ekipte laboratuvar teknisyeni görevlendirilmesi
zorunluluğu bulunmamaktadır.
46- Evde Sağlık Hizmetleri Başvurusu Nasıl
Gerçekleştirilmektedir?
Başvurular, hastalar veya aile bireyleri tarafından Evde
Sağlık Hizmeti Başvuru Formu ile il sağlık müdürlüğü
bünyesindeki koordinasyon merkezine veya sağlık ku28
100 Soruda Engelli Hakları
rumları bünyesindeki birimlere telefon müracaatı ile
sözlü olarak veya toplum sağlığı merkezi, aile sağlığı
merkezi veya aile hekimleri aracılığı ile yapılabilir.
Sağlık kurumlarında yatan ve taburcu aşamasında olan
hastalar için ilgili klinikler tarafından birim ile gerekli
koordinasyon sağlanır ve evde sağlık hizmeti alması
uygun görülen hastalara verilecek hizmetin kapsamı,
hizmetin hangi seviyede, ne kadar süreyle, ne şekilde
ve hangi sıklıkta verilmesi gerektiği belirlenir.
Hizmet birinci basamak sağlık hizmetleri kapsamında
verilecek ise birim aracılığı ile ve ilgili tüm bilgi ve belgeleri
ile birlikte koordinasyon merkezine iletilir. Koordinasyon
merkezi gerekli değerlendirmeyi yaparak
kayıt altına aldığı hasta için, kayıtlı olduğu aile sağlığı
merkezi veya aile hekimine evde sağlık hizmetinin başlatılması
için gerekli bildirimi yapar.
47- Evde Sağlık Hizmetleri Alan Bireylerin Sağlık
Kurum veya Kuruluşuna Sevk İşlemleri Nasıl
Gerçekleşmektedir?
a. Evde sağlık hizmeti verilen kişilerin mevcut durumları
hariç, yeni oluşan acil haller birimin görev alanına
girmez. Bu durumlarda 112 İl Ambulans Servisi
ya da doğrudan sağlık kuruluşlarının acil servislerine
başvuru esastır.
b. Evde sağlık hizmeti alan kişiler, tıbbi zorunluluk
hallerinde sorumlu tabibin gördüğü lüzum üzerine
en uygun sağlık kurum veya kuruluşuna sevk edilir.
Sevkine karar verilen hastanın sevk edildiği sağlık
kurumuna veya gerektiğinde sağlık kurumundan
eve nakli evde bakım hizmetleri için tahsis edilen
veya ilgili sağlık kurumuna ait hasta nakil aracı ile
yapılır. Nakil işlemi için yeterli sayıda yardımcı personel
görevlendirilir. Nakille ilgili giderler hastaya
fatura edilemez.
29
100 Soruda Engelli Hakları
48- Evde Sağlık Hizmetinin Sonlandırılması Hangi
Durumlarda Olmaktadır?
Kişiye verilen evde sağlık hizmeti aşağıdaki hallerde
sonlandırılır:
a. Evde sağlık hizmeti verilen hastanın uygulanan tedavi
ile iyileşerek tedavi ihtiyacının ortadan kalkması,
b. Evde sağlık hizmeti sunulan hasta için uygulanacak
sağlık bakımı ve tedavinin, belli bir aşamadan sonra
sağlık personeli gerektirmeden uygulanabilecek
hale gelmesi,
c. Evde sağlık hizmeti sunulan hastanın, sağlık kurumuna
yatırılarak tedavi edilmesini gerektiren tıbbi
endikasyonun oluşması,
d. Hastanın kendisi veya kanuni temsilcilerinin hizmeti
sonlandırmayı talep etmesi,
e. Hastanın vefat etmesi,
f. Hasta veya yakınlarının tedaviye uyumsuz davranışları,
direnç göstermeleri, önerilere uymamaları
halinde verilen hizmetin faydası sorumlu tabip tarafından
sorgulanır.
49- Engelliler Nasıl Kamu Personeli Olur?
657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 53’üncü maddesine
istinaden yürürlüğe konulan ““Engelli Kamu
Personel Seçme Sınavı ve Engellilerin Devlet Memurluğuna
Alınmaları Hakkında Yönetmelik” hükümlerine
göre kamu kurum ve kuruluşları çalıştırdıkları memur
sayısının %3’üne tekabül eden münhal kadroyu engelli
istihdamına tahsis etmek ve tahsis ettikleri bu kadrolarda
ise engelli istihdam etmek zorundadır.
30
100 Soruda Engelli Hakları
Kamu kurum ve kuruluşlarının ihtiyacı olan engelli
memur alımı Devlet Personel Başkanlığı adına ÖSYM
Başkanlığınca yapılan Engelli Kamu Personeli Seçme
Sınavı (EKPSS) ve kura usulü ile merkezi yerleştirme
şeklinde yapılmaktadır. Kamu kurum ve kuruluşları yukarıda
bahsi geçen usuller dışında (naklen atama hariç)
kendileri hiçbir şekilde engelli memur alımı yapamaz.
50- Engelli Kamu Personel Seçme Sınavı (EKPSS)
nedir?
EKPSS, ortaöğretim, ön lisans ve lisans mezunu engellilerin
engel grupları ve eğitim durumlarına göre yapılan
ve sonuçları Devlet memurluğu ile kamu kurum ve
kuruluşlarının işçi kadrolarına alınmalarında kullanılan
merkezi sınavdır.
51- Engelli Memur Alımında Kura Sistemi Nedir?
Kimleri Kapsar?
Kura yöntemi, ilkokul, ortaokul, ilköğretim ve özel eğitim
iş uygulama merkezi veya okulu mezunu engellilerin
tercihlerine göre yerleştirilmeleri amacıyla noter
huzurunda Devlet memuru kadrolarına yerleştirilmelerinde
kullanılan yöntemdir.
52- Engelli Memur İstihdamı İle Yükümlü Bulunan
Kurum ve Kuruluşlar Hangileridir?
• Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri,
• Özel Bütçeli İdareler, (Yükseköğretim Kurulu, Üniversiteler
ve Yüksek Teknoloji Enstitüleri, Özel Bütçeli
Diğer İdareler)
• Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar,
• Sosyal Güvenlik Kurumları,
• Döner sermayeli kuruluşlar, kanunlarla kurulan fonlar
ve kefalet sandıkları,
31
100 Soruda Engelli Hakları
• İl özel idareleri ve belediyeler, il özel idareleri ve
belediyelerin kurdukları birlikler ile bunlara bağlı
müessese, işletme ve döner sermayeli kuruluşlar,
• • 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları
Kanununa göre Devlet Memuru istihdam eden diğer
kamu kuruluşları.
53- Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Engelli
İstihdamına İlişkin Takip ve Denetim Nasıl
Yapılmaktadır?
Kamu kurum ve kuruluşlarında engelli memur çalıştırma
yükümlülüklerinin yerine getirilmesinin takip ve denetimi
DPB’ce yapılmaktadır.
Kurum ve kuruluşlar; istihdam ettikleri ve işten ayrılan
engelli personele ilişkin bilgileri, her yıl Mayıs ayının
son günü itibarıyla DPB’nin resmi internet sitesindeki
“DPB e-Uygulama” kısmının “Engelli Personel İşlemleri”
başlıklı bölümünde yer alan “İstihdam Edilen Engelli
Personele İlişkin Bilgi Forumu’ndaki” bilgi alanlarını
eksiksiz olarak doldurmak suretiyle DPB’ ye elektronik
ortamda göndermek zorundadır.
54- Engelliler İçin Bir Kereye Mahsus Tayin Hakkı
Nedir ve Nasıl Uygulanmaktadır?
Engelli bireylerin kendisi veya bakmakla yükümlü olduğu
engelli aile bireyi bulunan kişiye tanınan tayin
hakkıdır.
657 sayılı Devlet Memurları Kanununda yapılan değişiklikle,
kendisi, eşi veya birinci derece kan hısımlığı
bulunan bakmakla yükümlü olduğu aile fertleri engelli
olan memurların engellilik durumundan kaynaklanan
yer değiştirme taleplerinin karşılanması için kurumlarınca
düzenlemeler yapılması öngörülmüştür.
32
100 Soruda Engelli Hakları
55- Memur Olan Engelliler Görevleri Gereği Var İse
Vardiyalı Sisteme Tabii Midir?
Engelli memurlara isteği dışında gece nöbeti ve gece
vardiyası görevi verilemez.
56- 4857 Sayılı İş Kanunu Kapsamındaki İş Yerlerinin
Engelli Çalıştırma Zorunluğu Ne Kadardır?
İşverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel
sektör iş yerlerinde %3 engelli, kamu iş yerlerinde ise
%4 engelli ve %2 eski hükümlü işçiyi meslek, beden ve
ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla
yükümlüdürler. Aynı il sınırları içinde birden fazla iş yeri
bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü
olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır.
Özel sektör işverenlerince, bu madde kapsamında çalıştırılan
17/7/1964 tarihli ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar
Kanununa tabi engelli sigortalılar ile 1/7/2005 tarihli
ve 5378 sayılı Kanunun 14’üncü maddesinde belirtilen
korumalı iş yerlerinde çalıştırılan engelli sigortalıların,
aynı Kanunun 72’nci ve 73’üncü maddelerinde sayılan
ve 78 inci maddesiyle belirlenen prime esas kazanç alt
sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren
hisselerinin tamamı, kontenjan fazlası engelli çalıştıran,
yükümlü olmadıkları halde engelli çalıştıran işverenlerin
bu şekilde çalıştırdıkları her bir engelli için prime
esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine
ait işveren hisselerinin %50’si Hazinece karşılanır.
Engellilerin istihdamı konusunda işverenler için yasal
zorunluluk yanında teşviklerde sözkonusudur. İş yeri;
mevzuatlarla belirtilen engelli sayısından daha fazla
engelli çalıştırırsa veya çalışan engellilerin engel derecesi
%80’den fazla olursa veya herhangi bir kanuni
yükümlülüğü olmamasına karşın engelli çalışanı varsa
işveren tarafından ödenen sigorta priminin %50’si hazine
tarafından karşılanmaktadır.
33
100 Soruda Engelli Hakları
57- Engelli İstihdam Etme Zorunluluğunu Yerine
Getirmeyen İşverenlerden Toplanan Ceza Paraları
Hangi Amaçlar İçin Kullanılmaktadır?
Engelli istihdam etme sorumluluğunu yerine getirmeyen
işverenlerden toplanan ceza paraları, engellilerin
meslekî eğitim ve meslekî rehabilitasyonu, kendi işini
kurma ve bu gibi projelerde kullanılmak üzere Türkiye
İş Kurumu’na aktarılmaktadır.
58- Korumalı İş Yeri Nedir?
İş gücü piyasasına kazandırılmaları güç olan zihinsel
veya ruhsal engelli bireylere istihdam oluşturmak amacıyla
Devlet tarafından teknik ve mali yönden desteklenen
ve çalışma ortamı özel olarak düzenlenen iş yerini
ifade eder.
59- Korumalı İş Yeri Kurmak İçin Sağlanan Kolaylıklar
Nelerdir?
Yasa ile iş gücü piyasasına kazandırılmaları güç olan
zihinsel veya ruhsal engellilerin istihdamı açısından
büyük önem arz eden korumalı if yerlerine işlerlik kazandırılması,
yaygınlaştırılması ve bu suretle engelli
istihdamının artırılması için birçok yeni destek hükmü
getirilmiştir.
Korumalı iş yerlerinin kurumlar vergisinde her bir engelli
çalışan için 5 yıl süreyle belli bir oranda indirim
yapılacak. Ayrıca korumalı iş yerlerinde çalışacak engelliler
için gelir vergisinden de 5 yıl süreyle indirim
yapılacak.
Her bir engelli için azami 5 yıl süre ile uygulanmak ve
yıllık olarak indirilecek tutar her bir engelli çalışan için
asgari ücretin yıllık brüt tutarının % 150’ sini aşmamak
üzere, korumalı iş yerlerinde istihdam edilen engelli çalışanlar
için, diğer kişi ve kurumlarca karşılanan miktarlar
34
100 Soruda Engelli Hakları
da dâhil, yapılan ücret ödemelerinin yıllık brüt tutarının
%100’ü tutarında korumalı iş yeri indiriminin gelir vergisi
ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde beyannamede
bildirilecek gelirlerden indirilmesi suretiyle korumalı iş
yerlerinin kurulmasının teşvik edilmesi sağlanacak.
Korumalı iş yerlerinde çalışacak engellilerin maaşları
(belli bir orana kadar) hazineden karşılanacak. Korumalı
iş yerlerinde çalışacak engellilere ödenecek ücretin
belli bir oranının Hazineden karşılanması yoluyla
engellilerin çalışma hayatına katılarak üretken olmaları
sağlanacaktır. Yapılan değişiklik ile ayrıca bölgesel
farklılıklar da gözetilerek engelli işsizliği sorununun
giderilmesi ve işverenlere korumalı iş yeri kurmalarını
teşvik edici desteklerin sağlanması amaçlanmaktadır.
Korumalı iş yerleri işverenlerinin işsizlik sigorta primleri
de işsizlik sigortası fonundan karşılanacaktır. Korumalı
iş yerlerinin Çevre Temizlik Vergisi’nden de muaf tutulması
hedeflenmiştir.
60- Kendi İş Yerini Kurmak İsteyen Engellilere
Devletin Sağladığı Kolaylıklar Nelerdir?
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ile Bilim, Sanayi ve
Teknoloji Bakanlığı arasında imzalanan İş Birliği Protokolü
kapsamında Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel
Müdürlüğü ve KOSGEB tarafından geliştirilen ortak bir
çalışma ile ‘’Girişimcilik Engel Tanımaz’’ projesi engellilerin
iş gücü piyasasına dâhil olmalarını sağlayarak
ekonomik ve sosyal yönden güçlendirilmelerini amaçlamaktadır.
Projeyle, engellilerin KOSGEB Uygulamalı Girişimcilik
eğitimlerine katılımı, iş kurma aşamasında koçluk desteği
almaları ve başlangıç sermayesi niteliğindeki KOSGEB
Yeni Girişimci Desteğinden yararlanmaları hedeflenmektedir.
35
100 Soruda Engelli Hakları
61- KOSGEB Yeni Girişimci Desteği Nedir?
İşletme kuruluş desteği:
Geri ödemesiz olan bu desteğin üst limiti için 3.000 (üç
bin) TL olup, işletme kuruluş giderlerini kapsar.
Kuruluş Dönemi Makine, Teçhizat, Yazılım Ve Ofis Donanım
Desteği: İşletmenin kuruluş tarihinden itibaren
12 (on iki) ay içinde satın alınan/ alınacak makine, teçhizat,
yazılım ve ofis donanımları için geri ödemesiz
olarak verilen bu desteğin üst limiti 15.000 (onbeş bin)
TL’dir.
İşletme giderleri desteği:
Desteğin başlangıç tarihinden itibaren 24 (yirmi dört)
ay içinde gerçekleşen işletme giderlerine yönelik geri
ödemesiz olarak verilen desteğin üst limiti her ay için
1.000 (bin) TL olmak üzere toplam 12.000 (on iki bin)
TL’dir. Aşağıda belirtilenler işletme gideri olarak sayılır:
• Personel net ücretleri
• İş yeri kirası
• Elektrik, su, ısıtma, telekomünikasyon, iş yerinde
ürün/hizmet üretim amaçlı kullanılan makine ve
teçhizata ait yakıt giderleri
Sabit yatırım desteği:
Desteğin başlangıç tarihinden itibaren 24 (yirmi dört)
ay içinde satın alınacak, makine ve teçhizat için teminat
karşılığı geri ödemeli olarak verilen bu desteğin üst
limiti 70.000 (yetmiş bin) TL’dir.
62- Devlet memurları nasıl emekli olurlar?
5510 sayılı kanundan önce çalışmaya başlayan ve çalışmaya
başlamadan önce usulüne uygun alınmış bir
raporla en az %40 engelli olduğunu gösterir raporu
bulunanlarla, doğuştan %40 engelli olduğunu gösterir
36
100 Soruda Engelli Hakları
raporu bulunanlar 5400 gün prim yatırmak suretiyle
emekli olma hakkı elde edeceklerdir.
İlk kez 01.10.2008 tarihinden sonra kuruma tabi olup
memur olanlardan, engel derecesi %50-59 arasında
olanlar 5760, %40-49 arasında olanlar 6480 günde
emekli olabileceklerdir.
63- Sigortalı çalışanlar kaç yılda emekli olur?
01.10.2008 tarihinden itibaren ilk kez sigorta girişi
olanlar 5510 sayılı yasanın 28. Maddesine göre;
Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten
önce 25 inci maddenin ikinci fıkrasına göre malûl sayılmayı
gerektirecek derecede hastalık veya engeli bulunan
ve bu nedenle malûllük aylığından yararlanamayan
sigortalılara, en az on beş yıldan beri sigortalı bulunmak
ve en az 3960 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları
primi bildirilmiş olmak şartıyla yaşlılık aylığı bağlanır.
Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucularının
sağlık kurullarınca usulüne uygun düzenlenecek raporlar
ve dayanağı tıbbî belgelerin incelenmesi sonucu,
Kurum Sağlık Kurulunca çalışma gücündeki engel
oranının;
a) % 50 ilâ % 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar,
en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4320 gün,
b) % 40 ilâ % 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar,
en az 18 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4680 gün,
malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak
şartıyla yaşlılık aylığına hak kazanırlar.
01.10.2008 tarihinden önce sigorta girişi olanlar için
emeklilik, sigorta giriş tarihi ve engel derecesine göre
farklılık göstermektedir. Aşağıdaki tabloda sigorta giriş
tarihi ve engel derecesine göre emeklilik süreleri
belirtilmiştir.
37
100 Soruda Engelli Hakları
1. Derece 2. Derece 3. Derece
Sigortalılık
Başlangıcı
(yüzde 80 ve
üzeri)
( yüzde 60-79
arası)
(yüzde 40-59
arası)
05.08.1991 ve
daha önce
15 yıl -
3600 gün
15 yıl -
3600 gün
15 yıl -
3600 gün
06.08.1991-
05.08.1994
15 yıl -
3600 gün
15 yıl, 8 ay –
3680 gün
16 yıl -
3760 gün
06.08.1994 -
05.08.1997
15 yıl -
3600 gün
16 yıl,
4 ay - 3760 gün
17 yıl -
3920 gün
06.08.1997 -
05.08.2000
15 yıl -
3600 gün
17 yıl -
3840 gün
18 yıl -
4080 gün
06.08.2000 -
05.08.2003
15 yıl -
3600 gün
17 yıl,
8 ay - 3920 gün
19 yıl -
4240 gün
05.08.2003
den sonra
15 yıl -
3600 gün
18 yıl -
4000 gün
20 yıl -
4400 gün
64- Kendi hesabına çalışanların emekliliği nasıldır?
İlk kez 01.10.2008 tarihinden önce kurum kaydı bulunanlardan;
• Çalışma gücü kaybı %60’ ın altında olanlar 4320
gün,
• Çalışma gücü kaybı %60 ve üzeri olanlar ise 3960
gün prim ödemek şartıyla emekli olabileceklerdir.
• Kendi hesabına çalışanlarda, eksik gün sayısının
hizmet borçlanması yapılması suretiyle tamamlanması
sağlandığı gibi sigortalı sevk talep ettiği
tarihte kuruma pirim borcu olsa da sevk yapılması
sağlanacak fakat tüm masraflar sigortalı tarafından
karşılanacaktır.
38
100 Soruda Engelli Hakları
65- Farklı sosyal güvenlik kurumlarında çalışmaları
bulunan kişilerin emekliliği nasıldır?
Çalışan en son çalıştığı kuruma dilekçe vermek suretiyle
farklı kurumlarda bulunan çalışmalarının birleştirilmesini
talep etmelidir. Çalışanın hangi sosyal güvenlik
kurumuna tabi olarak emekli olacağı yatırmış olduğu
son 7 yıllık primin en fazla hangi kurumdan olduğuna
bakılarak belirlenecek ve çalışan son olarak üç buçuk
yıldan fazla prim ödemiş olduğu kurumun kurallarına
göre emekli olacaktır.
66- Malulen emeklilikten faydalanmanın şartları
nelerdir?
En az on yıldan beri sigortalı bulunup, toplam olarak
1800 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş
olması şartıyla malulen emekli olunabilecektir.
Başka birinin sürekli bakımına muhtaç olan kişilerde 10
yıl şartı aranmamaktadır. Ancak ilk kez sigortalı olduğu
tarihte %60 veya daha fazla çalışma gücü kaybı bulunan
veya ileride maluliyet oranını geçecek şekilde engeli
bulunan sigortalı bu haktan faydalanamamaktadır.
67- Engelli Çocuğu Olan Çalışan Anneler İçin Erken
Emeklilik Düzenlemesi Var Mı?
Sosyal güvenlik reformu olarak bilinen 5510 sayılı Kanunla,
sosyal güvenlik sistemimize getirilen yeni bir
düzenleme ile başka birinin sürekli bakımına muhtaç
derecede malul çocuğu bulunanların, 01.10.2008 tarihinden
sonra geçen prim ödeme gün sayılarının dörtte
biri, prim ödeme gün sayıları toplamına eklenmesi ve
eklenen bu sürenin emeklilik yaş hadlerinden de indiriminin
yapılması sonucunda erken emeklilik hakkının
tanınması sağlanmıştır.
39
100 Soruda Engelli Hakları
68- Malul Sayılma Hali Nedir?
Sosyal güvenlik sistemi içinde, çalışma hayatına girdikten
sonra herhangi bir hastalık veya kaza sonucu çalışma
gücünün en az %60’ını kaybettiği tespit edilen,
iş kazası/meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma
gücü kayıp oranı %60 ve üzerinde olan sigortalı malul
sayılır.
69- Maluliyete Esas Teşkil Edecek Sağlık Kurulu
Raporları Nasıl ve Nerede Düzenlenir?
Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüğü tarafından size
verilen sevk yazısında belirtilen, Devlet üniversite hastaneleri,
Sağlık Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Hastaneleri
ile Askeri hastaneler sağlık kurulu raporu düzenleyebilir.
70- Engellilik İndirimi Nedir?
Gelir Vergisi Kanunu’na göre, çalışma gücünün asgari
% 80’ini kaybetmiş bulunanlar birinci derece engelli,
asgari % 60’ını kaybetmiş bulunanlar ikinci derece engelli,
asgari % 40’ını kaybetmiş bulunanlar ise üçüncü
derece engelli sayılmaktadır. Gelir Vergisi Kanunu’na
göre bu engel kategorilerinde bulunanlara çeşitli oranlarda
vergi muafiyeti uygulanmaktadır.
71- Kimler Engellilik İndiriminden Yararlanacaktır?
Gelir Vergisi Kanunu’na göre engellilik indirimi uygulamasından;
• Engelli Ücretli,
• Bakmakla Yükümlü Olduğu Engelli Bulunan Ücretli,
• Engelli Serbest Meslek Erbabı,
• Bakmakla Yükümlü Olduğu Engelli Bulunan Serbest
Meslek Erbabı,
40
100 Soruda Engelli Hakları
• Basit Usulde Vergilendirilen Engelliler yararlanabileceklerdir.
72- Engellilik İndirimi Tutarları Ne Kadardır?
Engelli sayılanların çalışma gücü kayıp oranlarına göre
belirlenen dereceler itibariyle tespit edilen aylık engellilik
indirimi tutarları 2017 yılı için aşağıdaki gibidir.
• Derece Engelliler İçin (Çalışma gücünün asgari
%80’ini kaybetmiş olanlar) 900 TL
• Derece Engelliler İçin (Çalışma gücünün asgari
%60’ını kaybetmiş olanlar) 470 TL
• Derece Engelliler İçin (Çalışma gücünün asgari
%40’ını kaybetmiş olanlar) 210 TL
73- Engellilik İndiriminden Yararlanmak İçin Ne
Yapılmalıdır?
Çalıştığına dair işveren tarafından düzenlenen imzalı ve
kaşeli dilekçe,nüfus cüzdanı fotokopisi,bir adet fotoğraf,
varsa ilgili yönetmeliğe uygun sağlık kurulu raporu
(30/03/2013 tarih ve 28603 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanan Engellilik Ölçütü Sınıflandırması ve Engellilere
Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik)
ile birlikte Vergi Dairesi Başkanlığı olan illerde
ilgili Grup Müdürlüğüne, Vergi Dairesi Başkanlığı olmayan
illerde ise defterdarlıklara bağlı Gelir Müdürlüğüne,
Bağımsız Vergi Dairesi bulunan ilçelerde Vergi Dairesi
Müdürlüğüne, Vergi Dairesi bulunmayan ilçelerde ise
Mal Müdürlüklerine bir dilekçe ile başvuracaklardır.
74- Engelliye Ait Konutta Vergi Muafiyeti Var Mı?
Türkiye sınırları içinde; brüt yüzölçümü 200 m²’yi geçmeyen
tek meskeni olan, tek meskende hisseye veya
tek meskenin intifa hakkına sahip bulunan engelliler,
bu meskenleri için indirimli (sıfır) bina vergisi oranından
yararlanırlar.
41
100 Soruda Engelli Hakları
75- Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) Muafiyeti Nedir?
Engellilik derecesinin %90 ve üzerinde olduğu, “Engellilere
Verilecek Sağlık Raporları Hakkında Yönetmelik”
uyarınca Sağlık Bakanlığı’nın belirlediği sağlık kuruluşlarından
(tam teşekküllü Devlet Hastanesi) alınacak
rapor ile belgelendirilmesi şartıyla, aşağıda motor silindir
hacmi belirtilmiş olan araçlardan birisinin engelliler
tarafından ÖTV ödemeden satın alınması veya ithal
edilmesine imkan sağlayan vergi muafiyetidir. Engellilik
derecesi % 90’ın altında olan engelliler tarafından
bizzat kullanılmak amacıyla satın alınan özel tertibatlı
araçlar Özel Tüketim Vergisinden muaftır.
76- ÖTV Muafiyeti Hangi Araçlarda Geçerlidir?
ÖTV Kanununun 7’nci maddesinin 2 numaralı bendi ile
bu Kanuna ekli (II) sayılı listede yer alan kayıt ve tescile
tâbi mallardan;
a) 87.03 (motor silindir hacmi 1.600 cm³’ü aşanlar hariç),
87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³’ü aşanlar
hariç) ve 87.11 G.T.İ.P. numaralarında yer alanların,
engel derecesi % 90 veya daha fazla olan malûl
ve engelliler tarafından,
b) 87.03 (motor silindir hacmi 1.600 cm³’ü aşanlar
hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³’ü
aşanlar hariç) ve 87.11 G.T.İ.P. numaralarında yer
alanların, bizzat kullanma amacıyla engeline uygun
hareket ettirici özel tertibat yaptıran malûl ve engelliler
tarafından,
c) 87.03 (motor silindir hacmi 1.600 cm³’ü aşanlar hariç),
87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³’ü aşanlar
hariç) ve 87.11 G.T.İ.P. numaralarında yer alanların,
bu bendin (a) ve (b) alt bentlerinde belirtilen
malûl ve engelliler tarafından ilk iktisabından sonra
deprem, heyelan, sel, yangın vela kaza sonucu kullanılamaz
hale
42
100 Soruda Engelli Hakları
gelmesi nedeniyle hurdaya çıkarılmasında, bu G.T.İ.P.
numaralarında yer alan malları hurdaya çıkaran malûl
ve engelliler tarafından, beş yılda bir defaya mahsus
olmak üzere ilk iktisabı ÖTV’den istisna edilmiştir.
Özel Tüketim Vergisi Kanununda 5228 sayılı Kanun ile
yapılan değişiklik sonucu malül ve engellilere sağlanan
ÖTV istisnasının kapsamı genişletilmiş ve engel derecesi
% 90’ı aşanların herhangi bir mekanik ilave veya
tadilat yapılması şartı olmaksızın yurt içinden veya yurt
dışından iktisap ettikleri taşıt araçlarından ÖTV tahsil
edilmemesi sağlanmıştır. Engel sebebinin önemi bulunmamaktadır.
Görme, işitme, konuşma veya ortopedik olabileceği
gibi zihinsel engellilerde yasadan yararlanabilmektedir.
Engellilik oranı % 90’nın altı olanlar için kendi kullanması
ve özel tertibat yaptırması kaydıyla ÖTV’den
muaftır.
77- Malûl ve Engelliler Tarafından Gümrük
Vergisinden Muafen İthal Edilecek Eşya Var
Mıdır?
Engellilerin eğitimi, çalışması veya fiziksel, ruhsal ve
sosyal gelişimlerine yönelik olarak özel suretle imal
edilmiş olup, malûl ve engellilerin kendi kullanımları
için getirdikleri veya onlara yardım sağlanması amacına
yönelik olarak kamu yararına faaliyette bulunan
dernekler ile Sağlık Bakanlığı’nca yetki verilmiş kurum
ve kuruluşlarca ithal edilen ve Kararnamede sayılan eşyalar
gümrük vergilerinden muaftır.
Bu eşyalar:
Görmeyenler ve kısmen görenler için eğitsel, bilimsel
veya kültürel gelişimlerine yönelik olmak üzere özel
surette imal edilmiş matbu yayınlar, kabartma baskılar
ve kağıtları, braille kağıdı, beyaz bastonlar, yazı ve ke43
100 Soruda Engelli Hakları
lime işlem makineleri, konuşan kitaplar, kasetçalarlar,
büyütücü televizyon ekranları, elektronik yer saptayıcı
ve engel dedektörü, saatler ve diğer parçalar vb.
Ortopedik cihazlar (motorlu veya motorsuz koltuklar,
bisiklet, motosiklet, koltuk değnekleri, protez organlar
vb.) İşitme engellilerin işitmesini kolaylaştırmaya mahsus
cihazlar. Vücut kusur veya noksanlığını gidermek
amacıyla üstte veya elde taşınan veya vücudun içine
yerleştirilen diğer cihazlar.
78- Ulaşılabilirlik Nedir?
Binaların, açık alanların, ulaşım ve bilgilendirme hizmetleri
ile bilgi ve iletişim teknolojisinin engelliler tarafından
güvenli ve bağımsız olarak ulaşılabilir ve kullanılabilir
olması durumuna ulaşılabilirlik denir.
79- Engellilerin Ulaşılabilirliğine Uygun Düzenlenme
Nasıl Sağlanacak?
7 Temmuz 2005 tarihinde yürürlüğe giren 5378 sayılı
Engelliler Hakkında Kanunun geçici 2’nci maddesi ile
kamu kullanımına açık binalar, mevcut tüm yol, kaldırım,
yaya geçidi, açık ve yeşil alanlar, spor alanları ve
benzeri sosyal ve kültürel alt yapı alanları ile gerçek ve
tüzel kişiler tarafından yapılmış ve umuma açık hizmet
veren her türlü yapıların ilgili kurumlar ve kişiler tarafından
sekiz yıl içinde erişilebilir hale getirilmesi zorunluluğu
getirilmiştir.
Anılan Kanunun geçici 3’üncü maddesi ile büyükşehir
belediyeleri ve belediyelerin şehir içinde sundukları ya
da denetledikleri toplu taşıma araçlarının, belediyeler
ve hizmet sunanlar tarafından sekiz yıl içinde erişilebilir
hale getirilmesi zorunluluğu getirilmiştir.
Bu sayede belediyelerin ve diğer kurumların erişilebilir
düzenlemeler yapmaları sağlanmış, toplu taşıma
44
100 Soruda Engelli Hakları
araçları erişilebilir hale getirilmiştir. 5378 sayılı Engelliler
Hakkında Kanunda 4 Temmuz 2012 tarihinde 6353
sayılı Kanun ile yapılan düzenlemeyle, Kanunun geçici
3’üncü maddesinde yapılan düzenlemede, erişilebilirliğin
izlenmesi ve denetlenmesi görevi Aile ve Sosyal
Politikalar Bakanlığı’na verilmiştir.
Bu sayede erişilebilirlikle ilgili denetleme faaliyetleri ilk
kez başlatılmıştır. Erişilebilirlik görevini yerine getirmeyenlere
idari para cezası kesilebilmesi mümkün hale
gelmiştir.
80- İllerde Ulaşılabilirlikle İlgili Oluşturulan İzleme
ve Denetleme Kurulu Komisyonu Kimlerden
Oluşmaktadır ve İşlevi Nedir?
İzleme ve denetleme komisyonları; Aile ve Sosyal Politikalar
il müdürü ve il müdürlüğünden meslek elemanı,
İçişleri, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme, Çevre ve
Şehircilik Bakanlıkları temsilcileri ile engellilerle ilgili
konfederasyon temsilcilerinden oluşturularak kurulmuştur.
Komisyonlar;
• Kamu kurum ve kuruluşlarına ait mevcut resmî
yapı, yol, kaldırım, yaya geçidi, açık ve yeşil alanlar,
spor alanları ve benzeri sosyal ve kültürel alt yapı
alanları ile,
• Gerçek ve tüzel kişiler tarafından yapılmış ve umuma
açık hizmet veren her türlü yapılar ile,
• Büyükşehir belediyeleri ve belediyeler, şehir içinde
kendilerince sunulan ya da denetimlerinde olan
toplu taşıma hizmetlerini Yönetmelik ekinde yer
alan binalar, açık alanlar ve toplu taşıma araçları
izleme ve denetleme formlarında yer alan sorular
doğrultusunda denetlemektedir.
45
100 Soruda Engelli Hakları
81- Ulaşılabilirlikle İlgili Engelli Vatandaşların
Şikayetlerinin Değerlendirileceği Birim
Hangisidir ve Nasıl Çalışır?
İzleme ve Denetleme Komisyonlarına başvurulması gerekmektedir.
Bu sayede erişilebilirlikle ilgili denetleme
faaliyetleri ilk kez başlatılmıştır.
82- Ulusal Erişilebilirlik İzleme Sistemi Nedir?
Ulusal Erişilebilirlik İzleme Sistemi oluşturularak 5378
sayılı Kanun kapsamına giren binaların, açık alanların
ve toplu taşıma araçlarının erişilebilirlik durumu ile Türkiye
Erişilebilirlik Envanteri oluşturulmaktadır.
83- Engelli Kimlik Kartı İle Sağlanan Hak ve
Hizmetler Nelerdir?
Engelli kişilerin faydalanacakları hak ve indirimler; ilgili
kurum, kuruluş veya yerel yönetimler tarafından belirlenmektedir.
Bunun yanında bazı kamu ve özel sektör
kuruluşlarının, engelli kimlik kartı, nüfus
cüzdanına işlenmiş engellilik bilgisi ya da engellilere
verilen sağlık kurulu raporunu esas alarak engellilere
sağladığı kolaylıklar bulunmaktadır.
Bu indirimler ve/veya oranları zaman zaman ilgili kurumlar
tarafından değiştirilebilmektedir.
84- Engelliler İçin Ücretsiz Seyahat Hakları Nelerdir?
Engel oranı %40’ın üzerinde olan engelli bireyler ile
ağır engelli bireylerin birlikte yolculuk ettikleri en fazla
bir refakatçilerine, demiryolları ve denizyollarının şehiriçi
ve şehirlerarası hatlarından, belediyelere, belediyeler
tarafından kurulan şirketlere, birlik, müessese
ve işletmelere veya belediyeler tarafından yetki verilen
özel şahıs ya da şirketlere ait şehiriçi toplu taşıma hizmetlerinden
ücretsiz olarak yararlanma hakkı.
46
100 Soruda Engelli Hakları
Engelliler bu haktan nasıl yararlanacak?
Engelliler, Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğünce verilen
“engelliler için kimlik kartı” ile söz konusu haktan
yararlanabilecekler.
Engelli Kimlik Kartı olan engelliler mevcut kartlarıyla
ücretsiz seyahat hakkından yararlanabilecekler.
Engel oranı %40’ın üzerinde olan tüm Engelli Vatandaşlar;
Halen yürürlükte olan 19/07/2008 tarihli ve
26941 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Özürlüler
Veritabanı Oluşturulmasına ve Özürlülere Kimlik Kartı
Verilmesine Dair Yönetmelik uyarınca Aile ve Sosyal
Politikalar İl Müdürlüklerince verilen “Engelliler İçin
Kimlik Kartı” ile ya da anılan yönetmeliğin geçici1’inci
maddesi ile geçerlilikleri korunmuş olan engelli kimlik
kartları ile veya nüfus cüzdanında engel oranı yazılmış
olan engelli bireyler engel oranını gösteren nüfus cüzdanları
ile bu haktan yararlanabilecek. Böylece engelli
kimlik kartı bulunan vatandaşların mevcut kartlarını yenilemelerine
gerek kalmayacak.
Ücretsiz seyahat hakkından refakatçisi ile birlikte yararlanmak
isteyen ağır engelliler ise yeni kart için başvuru
yapacaklar. Ücretsiz seyahat hakkından tek başlarına
faydalanacak ağır engelli bireyler yukarıda sayılan
kimlik kartlarını kullanabilecek. Bu durumda olanların
kartlarını yenilemelerine ihtiyaç bulunmamaktadır
85- Şehirlerarası Yolcu Otobüslerinde Engellilere
İndirim Nasıl Uygulanmaktadır?
Şehirlerarası yolcu otobüslerinde, Karayolları Taşıma
Yönetmeliğinin 57. maddesinin 11. fıkrası gereği; % 40
ve üzeri oranında engelli olduğunu belgeleyen kişiler
için bilet ücreti, geçerli ücret tarifesi üzerinden %30 indirimli
düzenlenmektedir.
47
100 Soruda Engelli Hakları
86- Türk Hava Yolları Tarafından Engellilere İndirim
Nasıl Uygulanmaktadır?
Türk Hava Yolları, %40 ve üzeri oranda engelli olan yolculara,
uygulanabilir ücretler üzerinden tüm iç ve dış
hatlarda %25 indirim sağlamaktadır.
İndirimden faydalanmak isteyen %40 ve üzeri oranda
engelli kişilerin, engelli kimlik kartı veya sağlık kurulu
raporu veya ‘’Engelli’’ ibaresi bulunan nüfus cüzdanlarını
ibraz etmeleri gerekmektedir.
Ayrıca, “refakatçi ile seyahat etmelidir” ibaresi bulunan
doktor raporunun ibraz edilmesi halinde, engelli yolcu
ile aynı seferde seyahat edecek bir refakatçisine tüm
iç ve dış hatlarda uygulanabilir ücretler üzerinden %25
oranında indirim sağlanmaktadır.
87- Engelli Vatandaşlar Mevcut Kart Değişimini Nasıl
Yapacak?
Dilekçe, iki adet fotoğraf ve Engelliler için Sağlık Kurulu
Raporunun aslı ya da onaylı örneği ile birlikte ikamet
ettikleri ilde bulunan Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü’ne
başvurarak “ULAŞIMDA REFAKATÇİ HAKKI
VARDIR” ibaresinin bulunduğu yeni kimlik kartını almak
için başvuruda bulunması ve kartlarını yenilemeleri
gerekmektedir.
Ayrıca;
• Ücretsiz seyahat uygulamasına şehir içi sefer yapan
Halk Otobüsleri de dahil olacak.
• Yönetmelikte ayrıca ücretsiz veya indirimli seyahat
hakkının kullandırılmaması hâlinde bu haktan
faydalandırılmayan her kişi için mülki idare amiri
tarafından toplu taşıma aracının tarifesi üzerinden
elli tam bilet bedeli tutarında idari para cezası uygulanması
hükmü getirildi.
48
100 Soruda Engelli Hakları
• Ücretsiz seyahat hakkı için yönetmelikte belirlenen
kartlar tüm Türkiye’de geçerli olacak.
• Ücretsiz seyahat hakkından, engelliler mevcut engelli
kimlik kartları ile yaşlılar ise nüfus cüzdanları
ile sadece yaşadıkları şehirde değil farklı şehirlerde
de yararlanabilecek.
• Belediyelerin taşıma hizmetlerini düzenlemek üzere
sağladığı özel taşıma kartlarına sahip olmamak
ücretsiz seyahat hakkından faydalanmaya engel
teşkil etmeyecek.
88- Engelliler Refakatçi Bulundurma Hakkından Nasıl
Yararlanacak?
Ücretsiz seyahat hakkından refakatçisi ile birlikte faydalanmak
isteyen ağır engelli bireylerin ise Engelli Kimlik
Kartlarını YENİLEMELERİ gerekmektedir. Ağır engelli
vatandaşların ücretsiz seyahat hakkını refakatçileri ile
birlikte kullanabilmeleri için, Aile ve Sosyal Politikalar
Bakanlığınca yeni basılan ve üzerinde “ULAŞIMDA REFAKATÇİ
HAKKI VARDIR” ibaresinin yer aldığı kimlik
kartını ibraz etmeleri gerekmektedir.
89- Müze Ve Ören Yeri Girişlerinde Engellilere İndirim
Nasıl Uygulanmaktadır?
Müze ve ören yerlerine, engelliler ile bir refakatçisi, gaziler,
şehit ve gazilerin eş ve çocukları, 65 yaş ve üstü
Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları kimliklerini ibraz etmek
suretiyle ücretsiz biletle girmektedirler.
90- Milli Parklar, Tabiatı Koruma Alanları ve Tabiat
Parklarına Girişinde Engellilere İndirim Nasıl
Uygulanmaktadır?
Engelliler, harp malulü ve gaziler ile bunların eşleri, çocukları,
ve anne babalarından, kimliklerini ibraz etmek
49
100 Soruda Engelli Hakları
suretiyle milli parklar, tabiatı koruma alanları ve tabiat
parklarına girişte ücret alınmamaktadır.
91- GSM Şebekelerinde (Cep Telefonlarında)
Uygulanan İndirimli Tarife Nasıldır?
GSM operatörleri, engelli kişilere özel tarifeler uygulamaktadır.
92- Engelli Sürücüler İçin Ayrılan Park Yerlerinin
Engelsiz Sürücüler Tarafından Kullanımını
Engellemek İçin Ne tür Tedbirler Alınmıştır?
5378 Sayılı Engelliler Kanunu’nun 31’inci maddesi ile
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nda, engellilerin
kullandığı araçlar için özel park yeri ayrılması, sürücüler
için park kartı düzenlenmesi ve engelli olmayanların
buralara park etmesinin yasaklanmasına ilişkin gerekli
düzenlemeler yapılmıştır. Kanunun 61 inci maddesinin
birinci fıkrasında engellilerin araçları için ayrılmış park
yerlerine park yasağı getirilmiştir. Bu kanunda ayrıca
park yasağı getirilen engelli park yerlerini düzenleyen
hükmün ihlâli hâlinde para cezası iki kat artırılır hükmü
ile ayrıca düzenlenerek, yasağın engelliler lehine pozitif
ayrımcılık sağlayacak şekilde güçlendirilmesi sağlanmıştır.
Karayolları Trafik Yönetmeliği’nde de araçların, engelli
araçları için ayrılmış park yerlerinde park etmesinin
yasak olduğu yeniden vurgulanmış, yasaklanmış yerlerde
ve hallerde park edilen araçlara nasıl müdahale
edileceği belirtilmiştir. Yönetmelikte ayrıca gerçek ve
tüzel kişiler ile resmi ve özel kurum ve kuruluşlara ait
otoparklar ile karayolu üzerindeki diğer park yerlerinde
engelliler için işaretlerle belirlenmiş bölümlerin ayrılmasının
sağlanması İl ve İlçe Trafik Komisyonunun görev
ve yetkileri arasında sayılmıştır.
50
100 Soruda Engelli Hakları
93- Görme Engelli Vatandaşların Noter İşlemlerinde
Getirilen Yenilikler Nelerdir?
İşitme, konuşma ve görme engellilerin noterlik işlemleri
ile ilgili düzenlemeler ise 1512 sayılı Noterlik Kanunu’nda
yer almaktadır. Noterlik Kanunu kapsamında 2005
yılına kadar söz konusu kişilerin noterlik işlemlerini iki
tanık huzurunda yapmaları gerekirken, 2005 yılında
yapılan yasa değişikliği ile noterlik işlemleri açısından
iki tanık zorunluluğu bu kişilerin isteğine bırakılmıştır.
Ayrıca söz konusu kanunda, işitme veya konuşma engelli
kişiler açısından, yazı ile anlaşma imkânının da bulunmaması
durumunda, iki tanık ve yeminli tercüman
bulundurulması da öngörülmüştür (73. Md). Son olarak
2011 yılında Türk Borçlar Kanununun 15 inci maddesinde
değişikliğe gidilerek görme engellilerin yaptıkları
sözleşmelerde imzalarını el yazısı ile atmalarının yeterli
olduğu belirtilmiş, şahit bulundurulması görme engellinin
talebine bağlanmıştır.
Geniş Açıklama:
5378 sayılı Engelliler Kanununun 50. maddesiyle; Türk
Ticaret Kanunu’nun 668. maddesinde yer alan ve görme
engelli bireylerin poliçe altına attıkları imzanın
usulen tasdik edilmiş olmadıkça geçerli olmayacağına
ilişkin hüküm ve Borçlar Kanunu’nun 14. maddesinde
yer alan ve görme engelli bireylerin imzalarının usulen
tasdik edilmedikçe bağlayıcı olmayacağına ilişkin hüküm
kaldırılmıştır.
Bu yöndeki diğer değişiklik ise, Noterlik Kanunu’nun
73. maddesine ilişkindir. 5378 Sayılı Engelliler Kanunu’nun
23 ve 24’üncü maddeleri buna ilişkin düzenlemeyi
içerir.
Madde 23.- 18.1.1972 tarihli ve 1512 sayılı Noterlik Kanununun
73’üncü maddesi başlığıyla birlikte aşağıdaki
şekilde değiştirilmiştir.
İlgilinin işitme, konuşma veya görme engelli olması:
51
100 Soruda Engelli Hakları
Madde 73. Noter, ilgilinin işitme, konuşma veya görme
engelli olduğunu anlarsa, işlemler engellinin isteğine
bağlı olmak üzere iki tanık huzurunda yapılır. İlgilinin
işitme veya konuşma engelli olması ve yazı ile anlaşma
imkânının da bulunmaması hâlinde, iki tanık ve yeminli
tercüman bulundurulur.
Madde 24.- 1512 sayılı Kanunun 75 inci maddesinin ikinci
fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“Bir noterlik işleminde imza atılmış veya imza yerine
geçen el işareti yapılmış olmasına rağmen, ilgilisi ister
veya adına işlem yapılan ve imza atabilen görme engelliler
hariç olmak üzere noter, işlemin niteliği, imzayı
atan veya el işaretini yapan şahsın durumu ve kimliği
bakımından gerekli görürse, yukarıdaki fıkradaki usûl
dairesinde ilgili, tanık, tercüman veya bilirkişinin parmağı
da bastırılır. Mühür kullanılması hâlinde parmağın
da bastırılması zorunludur.”
Söz konusu hükmün değişiklikten önceki hali sağır, dilsiz
ya da görme engelli kişilerin noterdeki işlemlerinin
iki tanık huzurunda yapılmasını zorunlu kılmaktaydı.
5378 sayılı Kanun’un 23. maddesi ile bu zorunluluk kaldırılmış
ve işlemlerin tanık huzurunda yapılması, engelli
kişinin isteğine bırakılmıştır. Böylece, engelli bireyin
fikrini alan ve yasal haklarını kendi istek ve taleplerine
göre kullanmalarını sağlamaya çalışan bir yapı öngörülmüştür.
13.02.2011 tarihli ve 6111 sayılı “Bazı Alacakların Yeniden
Yapılandırılması İle Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık
Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde
Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında
Kanun” ile görme engellileri doğrudan ilgilendiren ve
görme engellinin imzasının geçerli kabul edilmesi için
şahit bulundurma durumunun görme engellinin isteğine
bağlı hale getirildiği imza hususuyla ilgili kanunun
213. Maddesi şu şekilde düzenlenmiştir:
52
100 Soruda Engelli Hakları
MADDE 213- 11/1/2011 tarihli ve 6098 sayılı Türk Borçlar
Kanununun 15 inci maddesinin üçüncü fıkrası aşağıdaki
şekilde değiştirilmiştir. “Görme engellilerin talepleri
halinde imzalarında şahit aranır. Aksi takdirde görme
engellilerin imzalarını el yazısı ile atmaları yeterlidir.”)
Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü’nün
görme engellilerin Noterlik işlemleri hakkında görüşü
de www.eyh.gov.tr web sayfasında yer almaktadır.
94- H Sınıfı Ehliyet (Engellilere verilen sürücü
belgesi) Nedir, Nasıl Alınır?
Özel tertibatlı olarak imal, tadil ve teçhiz edilmiş motosiklet
veya otomobil türünden araçları kullanacak engelliler
H sınıfı ehliyet almak zorundadır.
H sınıfı sürücü belgesine ilişkin düzenlemeler Karayolları
Trafik Yönetmeliği’nde yer alır. H sınıfı ehliyet almak
için, “Özel tertibatlı araç kullanabilir” ibaresi olan sağlık
kurulu raporu ile birlikte sürücü kurslarına müracaat
edilmelidir.
H sınıfı ehliyet kurslarında, kursiyerler trafik ve ilkyardım
derslerinden sorumludurlar. Motor dersinden muaftırlar.
Dört haftalık teorik ders süresi vardır. Geri kalan
sürede de direksiyon eğitimi alınır.H sınıfı ehliyeti ömür
boyu kullanmak veya belirli aralıklarla güncellemek,
alınacak Sağlık Kurulu Raporu’nda kesinlik kazanır. El
veya ayakta ortopedik engel olanlar ve işitme engelliler
H sınıfı ehliyeti ömür boyu kullanabilir
NOT : H sınıfı sürücü belgesi kaldırılıp A veya B sınıfı
sürücü belgesine dönüşmüştür. Özel hareket ettirici
tertibat ile araç kullananlar yeni sistemde üzerine şerh
düşülmüş A veya B sınıfı sürücü belgesi alacaklardır.
Anlaşılması kolay olması için yukarıda H sınıfı ibaresi
kullanılmıştır.
53
100 Soruda Engelli Hakları
95- Tek Gözü Olanlar (Monoküler) Sürücü Belgesi
Alabilir mi?
26 Eylül 2006 tarih ve 26301 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak
yürürlüğe giren “Sürücü Adayları ve Sürücülerde
Aranacak Sağlık Şartları İle Muayenelerine Dair
Yönetmelik”de belirtilen usul ve esaslar dahilinde tek
gözlüler ehliyet alabilmektedir
96- Engellilerin Pasaport İşlemlerinde Ne Tür
Kolaylıklar Sağlanmaktadır?
Pasaport birimlerine başkasının yardımı olmadan tek
başına gelemeyecek kadar hasta, engelli, makineye
bağlı ya da yaşlılık vb. geçerli mazeretlerinden dolayı
pasaport müracaatı birimlerine bizzat gelemeyecek
durumda bulunan ve hukuki sorumluluğunun farkında
olup, talepte bulunan vatandaşlarımızın e-pasaport
müracaatlarının, gerekli belgelerin hazırlanması, bu
belgelere istinaden hazırlanacak pasaport müracaat
formunun görevlendirilecek bir memur tarafından şahsın
belirtmiş olduğu adreste yapılacak kimlik teyidi sonucuna
göre müracaat alınması sağlanmış, uygulama
hakkında ne şekilde işlem yapılacağı hususu il valiliklerine
bildirilmiştir.
97- Engelli Bireylerin Oy Kullanmaları Sırasında
Yapılan Düzenlemeler Nelerdir?
572 sayılı KHK’nın aşağıdaki maddeleri bu konu hakkındaki
düzenlemeleri içerir:
Madde 25- 24/2/1972 tarihli ve 1543 sayılı Genel Nüfus
Yazımı Kanununa aşağıdaki ek madde eklenmiştir.
“Ek Madde 1- Yazım kurulları, engellilerin, engellilik durumlarını
belirtmek suretiyle yazımını sağlayacak tedbirleri
alırlar. Herkes, kendisinin veya aile fertlerinin engelliliği
ile ilgili bilgileri gerçek şekilde yazdırmaya, gerekirse
sağlık kurulu raporunu göstermeye mecburdur.
54
100 Soruda Engelli Hakları
26.04.1961 tarihli ve 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri
ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanununun 36.
maddesine göre seçmen kütüğü yazımı sırasında, seçmenin
oyunu kullanmasını engelleyecek bir engelliliği
varsa, forma kaydedileceği ifade edilmiştir.
Sandıkların konulacağı yerlerin belirlenmesinde seçmenin
oyunu kolaylıkla, serbestçe ve gizli şekilde verebilmesi
gözetilmesi ve engelli seçmenlerin oylarını
rahatlıkla kullanabilmeleri için gerekli tedbirlerin alınması
gerektiği aynı Kanununun 74’üncü maddesinde
düzenlenmiştir. Gebeler, hastalar ve engellilerin sıra ile
bekletilmeden oylarını vermeleri ve yaşlılar ile engellilere
yardım edenlerin de öncelikle oy kullanmalarına
izin verilmesi Madde 90’da belirtilmiştir.
Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında
Kanun’un “Birleşik Oy Pusulasının Atılması ve
İşaretleme” başlıklı 93. Maddesine göre refakatçi eşliğinde
oy kullanma prosedürü ise şu şekilde düzenlenmiştir:
Madde 93 - Kapalı oy verme yerinde birleşik oy pusulasını
katlayıp yapıştırdıktan sonra, seçmen burasını
terk eder ve birleşik oy pusulasını sandığa bizzat atar.
Görme Engelliler, felçliler veya bu gibi bedeni engelleri
açıkça belli olanlar, bu seçim çevresi seçmeni olan akrabalarından
birinin, akrabası yoksa diğer herhangi bir
seçmenin yardımı ile oylarını kullanabilirler. Bir seçmen
birden fazla engelliye refakat edemez. Kurul başkanı,
oyunu kullanan seçmene kimlik kartını verirken seçmen
listesindeki adı karşısına imzasını attırır. İmza atamayanların
sol elinin başparmağının izinin alınmasıyla yetinilir.
Bu parmağı olmayan seçmenin hangi parmağını
bastığı yazılır.
55
100 Soruda Engelli Hakları
98- Engelli Bireylerin Spor Yapmalarını Kolaylaştırıcı
Tedbirler Var Mıdır?
5378 Sayılı Engelliler Kanunu’nun 33’üncü maddesi
buna ilişkin düzenlemeyi içerir.
Madde 33, 21.5.1986 tarihli ve 3289 sayılı Gençlik ve
Spor Genel Müdürlüğü’nün Teşkilat ve Görevleri Hakkında
Kanunun 2’nci maddesine,
(n) bendinden sonra gelmek üzere aşağıdaki (o) bendi
eklenmiş ve mevcut (o) bendi (p) bendi olarak teselsül
ettirilmiştir.
“(o) Engelli bireylerin spor yapabilmelerini sağlamak
ve yaygınlaştırmak üzere; spor tesislerinin engellilerin
kullanımına da uygun olmasını sağlamak, spor eğitim
programları ve destekleyici teknolojiler geliştirmek,
gerekli malzemeyi sağlamak, konu ile ilgili bilgilendirme
ve bilinçlendirme çalışmaları ile yayınlar yapmak,
spor adamları yetiştirmek, engelli bireylerin spor yapabilmesi
konusunda ilgili diğer kuruluşlarla iş birliği
yapmak...”
Ayrıca Engelliler İdaresi Başkanlığı’nca yapılması istenilen
düzenleme doğrultusunda; Gençlik ve Spor Genel
Müdürlüğü tarafından 81 Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü’ne
ve özerk ve özerk olmayan Federasyon Başkanlıklarına
gönderilen 06.10.2010 tarihli yazı ile “engelli
kimlik kartları esas alınarak hem engellilere tanınan hak
ve hizmetlerinden yararlandırılmaları hem de sosyal
hayata katılmalarının sağlanması bakımından Gençlik
ve Spor Genel Müdürlüğü’ne bağlı tüm tesislerde, federasyonca
veya il müdürlüklerince düzenlenen spor
faaliyetlerine girişte ücret alınmaması veya indirimli
tarife uygulanması” istenmiştir ve uygulanmaya başlanılmıştır.
56
100 Soruda Engelli Hakları
99- Oturulan Konutta Engele Uygun Düzenleme
Yapılır Mı ?
Kat mülkiyeti yasasına tabi olan apartman, site vb. konutlarda
yaşayan kişiler getirilen yasal düzenleme ile
engeline uygun düzenleme yaptırma olanağına sahip
olmuşlardır.
5378 sayılı Yasanın 19. maddesinde; “Madde 19-
23.6.1965 tarihli ve 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanununun
42’nci maddesinin birinci fıkrasından sonra gelmek
üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
Engellilerin yaşamı için zorunluluk göstermesi hâlinde,
proje tadili kat maliklerinin en geç üç ay içerisinde yapacağı
toplantıda görüşülerek sayı ve arsa payı çoğunluğu
ile karara bağlanır. Toplantının bu süre içerisinde yapılamaması
veya tadilat talebinin çoğunlukla kabul edilmemesi
durumunda; ilgili kat malikinin talebi üzerine bina
güvenliğinin tehlikeye sokulmadığını bildirir komisyon
raporuna istinaden ilgili mercilerden alınacak tasdikli
proje değişikliği veya krokiye göre inşaat, onarım ve tesis
yapılır. İlgili merciler, tasdikli proje değişikliği veya
kroki taleplerini en geç altı ay içinde sonuçlandırır.
100- Engelli Bireylere Yönelik Ayrımcılıkla
Mücadeleye İlişkin Yasal Düzenlemeler Nelerdir?
Anayasa ve tüm mevzuatta engellilere yönelik düzenlemeler
topluma tam ve eşit katılım sağlamak ve ayrımcılığı
önleyici iyileştirmelere yöneliktir. 1982 Türkiye
Cumhuriyeti Anayasası’nın 10. maddesinde fırsat eşitliğine
uygun olarak hareket edilmesi öngörülmüştür.
Bu maddeye göre:
Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi
inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin
kanun önünde eşittir.
Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz.
57
100 Soruda Engelli Hakları
Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde
kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek
zorundadırlar.”
Anayasası’nın 10’uncu maddesinin ikinci fıkrasının sonuna
2010 yılında yapılan değişiklikle; “Bu maksatla
alınacak tedbirler eşitlik ilkesine
aykırı olarak yorumlanamaz.” cümlesi ve aynı maddeye
ikinci fıkradan sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra
eklenmiştir.“Çocuklar, yaşlılar ve engelliler gibi özel
surette korunması gerekenler için alınacak tedbirler
eşitlik ilkesine aykırı sayılamaz.” Bu değişiklikle, engelli
bireylere pozitif ayrımcılık yapılmasının eşitliğe aykırılık
oluşturmayacağına ilişkin bir hüküm eklenmiştir. İş
hukukunun temel ilkelerinden biri olan işverenlerin işçilere
eşit işlem yapma borcu, 4857 sayılı İş Kanunu’nun
“Eşit Davranma İlkesi” başlığını taşıyan 5. maddesi ile
normatif düzenlemeye kavuşmuştur.
Bu maddeye göre;
MADDE 5.“ İş ilişkisinde dil, ırk, cinsiyet, siyasal düşünce,
felsefî inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere
dayalı ayırım yapılamaz” denmektedir.
5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun’un 41. maddesi
ile Türk Ceza Kanunu’nun ayrımcılık yasağını düzenleyen
122. maddesine, “engellilik” ibaresi eklenmiştir. Ayrımcılık
başlığını taşıyan maddenin değişiklik işlenmiş
hali şöyledir:
“Kişiler arasında dil, ırk, renk, cinsiyet, engellilik, siyasî
düşünce, felsefî inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle
ayırım yaparak;
• Bir taşınır veya taşınmaz malın satılmasını, devrini
veya bir hizmetin icrasını veya hizmetten yararlanılmasını
engelleyen veya kişinin işe alınmasını
veya alınmamasını yukarıda sayılan hâllerden birine
bağlayan,
58
100 Soruda Engelli Hakları
• Besin maddelerini vermeyen veya kamuya arz edilmiş
bir hizmeti yapmayı reddeden,
Kişinin olağan bir ekonomik etkinlikte bulunmasını
engelleyen süreleri ve şartlarına kadar olan safhaların
hiçbirinde engellilerin aleyhine ayrımcı uygulamalarda
bulunulamaz.
Çalışan engellilerin aleyhinde sonuç doğuracak şekilde,
engeliyle ilgili olarak diğer kişilerden farklı muamelede
bulunulamaz.
Çalışan veya iş başvurusunda bulunan engellilerin karşılaşabileceği
engel ve güçlükleri azaltmaya veya ortadan
kaldırmaya yönelik istihdam süreçlerindeki önlemlerin
alınması ve iş yerinde fiziksel düzenlemelerin bu
konuda görev, yetki ve sorumluluğu bulunan kurum ve
kuruluşlar ile iş yerleri tarafından yapılması zorunludur.
Engellilik durumları sebebiyle iş gücü piyasasına kazandırılmaları
güç olan engellilerin istihdamı, öncelikle
korumalı iş yerleri aracılığıyla sağlanır.”
6111 Sayılı Kanun ile “Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması
ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası
Kanunu ve diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde
Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”
engelli bireyler için yer alan düzenlemeler, ayrımcılığı
önlemeye yönelik çeşitli iyileştirmeler niteliğinde getirilmiştir.
Ülkemizde bu alanla ilgili tüm mevzuat bilgileri
web sitemizdeki “ulusal mevzuat” bölümünde yer
almaktadır.
Ülkemizde 28 Ekim 2009 tarihinde yürürlüğe giren
Birleşmiş Milletler Engelli Kişilerin Hakları Sözleşmesi
(Convention on the Rights of Persons with Disabilities)
her alanda engellilere dayalı ayrımcılığı önleyici ve bütünsel
yaklaşıma dayalı hükümlerden oluşmaktadır
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder